فیستولوگرافی چیست؟

فیستولوگرافی یک آزمایش پزشکی است که از روش رادیولوژی و تزریق ماده حاجب برای مشاهده انواع فیستول استفاده می‌کند. البته امکان انجام آن با دستگاه ام آر آی در قالب ام آر فیستولوگرافی نیز وجود دارد.  

فیستول یک گذرگاه یا کانال غیرطبیعی است که دو اندام یا رگ خونی غیرمتصل را به هم متصل می‌کند و باعث اختلال در روند طبیعی بدن می‌شود. معمولاً فیستول‌ها اندام‌های توخالی مانند روده، مقعد، مثانه و واژن را درگیر می‌کنند. آن‌ها اغلب در نتیجه عفونت یا التهاب ناشی از جراحی، آسیب یا پرتودرمانی ایجاد می‌شوند. در نتیجه ممکن است با شرایط التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو مرتبط باشند.

طبق تجربه، قرمزی، تورم و تحریک پوست در اطراف مقعد از علائم رایج فیستول مقعدی هستند. فیستول‌های مقعدی عمدتاً در قسمت فوقانی مقعد جایی‎که غدد مقعدی قرار دارند، ایجاد می‌شود. در واقع هنگامی‌که این غدد عفونی می‌شوند، ترشحات خارج شده ممکن است فیستول ایجاد کنند. در این شرایط، رادیولوژی فیستولوگرافی دقیقا می‌تواند جایی‌که فیستول تشکیل شده است و شدت گسترش آن را نشان دهد.

مزایا و کاربردهای فیستولوگرافی در تشخیص بیماری‌ها

تجربه نشان داده است که فیستول‌ها به خودی خود بهبود پیدا نمی‌کنند و باید به وسیله جراحی درمان شوند. اگر برای مدت طولانی بدون درمان باقی بمانند، خطر ابتلا به سرطان در مجرای فیستول وجود دارد. به‌همین‌دلیل، پزشک برای تشخیص دقیق محل، سایز و شکل آن‌ها دستور انجام رادیولوژی فیستولوگرافی یا ام آر فیستولوگرافی را می‌دهد. به‌خصوص فیستول‌هایی که:

• بین انتهای روده و پوست نزدیک مقعد هستند.
• بین واژن و رکتوم با عنوان فیستول رکتوواژینال هستند.
• بین روده و واژن با عنوان فیستول انتروواژینال هستند.
• بین شریان و ورید با عنوان فیستول شریانی وریدی هستند.

رادیولوژی فیستولوگرافی همچنین ممکن است برای ارزیابی آبسه‌ها و تعیین میزان گسترش آن‌ها به ساختارهای اطراف انجام شود.

نحوه انجام رادیولوژی فیستولوگرافی

در ابتدا از شما خواسته می‌شود که لباس مخصوص بیمارستان یا گان بپوشید. همچنین ممکن است به‌صورت تزریق داخل وریدی، مسکن یا آرام‌بخش دریافت کنید تا در طول آزمایش احساس راحتی بیشتری کنید.

سپس روی تخت مخصوص دراز می‌کشید. رادیولوژیست بعد از ضدعفونی کردن و گاهی بی‌حسی موضعی، به کمک تجهیزات اشعه ایکس سعی می‌کند تا ماده حاجب را با یک لوله پلاستیکی نازک به نام کاتتر وارد فیستول کند. زیرا این ماده در طول تصویربرداری، منطقه مورد نظر را با وضوح بیشتری مشخص می‌کند.

رادیولوژی فیستولوگرافی به کمک دستگاه فلوروسکوپی و یک صفحه مانیتور انجام می‌شود.به‌همین‌دلیل، قابلیت آن را دارد که تصاویر را به‌صورت زنده و در قالب یک فیلم نشان دهد.

در طول تصویربرداری، باید کاملا ساکن بمانید و ممکن است لازم باشد نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید. این کار به کاهش احتمال تار شدن تصاویر کمک می‌کند. وقتی آزمایش انجام شد، کاتتر خارج می‌شود. اگر فیستول شما سوراخی در قسمت بیرونی بدن داشته باشد، رادیولوژیست محل زخم را تمیز کرده و پوست را با یک پانسمان می‌پوشاند تا خونریزی کنترل شود.

معمولاً فیستولوگرام 30 دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد. در نهایت رادیولوژیست تصاویر را آنالیز و تفسیر می‌کند و داده‌های بدست‌آمده را به‌صورت یک گزارش جامع برای پزشک معالج ارسال می‌کند.

مراقبت و محدودیت‌های آزمایش

قبل از انجام آزمایش باید در مورد بیماری‌های زمینه‌ای و تمام داروهایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید. هرگونه آلرژی به‌خصوص به مواد حاجب، باید ذکر شود.

زنان در صورت بارداری، لازم است اطلاع دهند. زیرا تماس با اشعه ایکس برای جنین خطرناک است. ممکن است از شما خواسته شود که قبل از آزمایش از خوردن غذاهای جامد خودداری کنید. همچنین، تمام وسایل فلزی همراه با خود مانند عینک، جواهرات، سمعک و غیره را خارج کنید.

هنگامی‌که تزریق داخل وریدی یا بی‌حس‌کننده موضعی در ناحیه فیستول دریافت می‌کنید، ممکن است ناراحتی جزئی داشته باشید. در زمان تزریق ماده حاجب به فیستول نیز ممکن است کمی احساس گرما کنید. این علائم طبیعی هستند و جای نگرانی نیست.

بعد از اتمام تصویربرداری می‌توانید به منزل بازگردید. البته ممکن است از شما خواسته شود که برای اطمینان از بهبودی، یک تا دو ساعت در مرکز رادیولوژی بمانید.

معمولا به شما توصیه می‌شود که در 24 ساعت اول پس از آزمایش، فعالیت بدنی خود را محدود کنید. رانندگی نکنید و از بلند کردن وسایل سنگین پرهیز کنید. همچنین تا چند روز از سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید.

با وجود مفید بودن روش فیستولوگرام، ممکن است روش مناسبی برای همه بیماران نباشد. تحقیقات نشان داده‌اند که گاهی برای ارائه محل دقیق فیستول‌ها در داخل دستگاه گوارش ناتوان است. همچنین، اگر بیمار درگیر سپسیس یا عفونت خون باشد، انجام آن توصیه نمی‌شود.

خطرات رادیولوژی فیستولوگرافی چیست؟

احتمال اینکه در طی انجام این آزمایش، بیش‌ازحد انتظار دچار خونریزی شوید یا حتی بعد از آن درگیر عفونت شوید وجود دارد. زیرا رگ‌های خونی و بافت فیستول ممکن است آسیب ببیند.

احتمال ایجاد لخته خون در ریه، قلب یا مغز نیز وجود دارد.

همچنین در موارد نادر، تزریق ماده حاجب ممکن است باعث نارسایی کلیه یا واکنش آلرژیک شود. پس در انتخاب مرکز رادیولوژی و رادیولوژیست خود دقت کنید. می‌توانید از خدمات مدرن و پزشکان ماهر مراکز رادیولوژی دکتر تقی لو در بیمارستان عدل به‌عنوان بهترین رادیولوژی غرب تهران و بیمارستان رسالت شرق تهران استفاده کنید.