توموگرافی کامپیوتری (Computed Tomography) که از آن با عنوان سی تی اسکن نیز یاد میشود؛ یک روش تصویربرداری است که از نوع خاصی از تجهیزات اشعه ایکس و رایانه برای ارائه تصاویر سه بعدی از بدن استفاده میکند. اغلب عوارض سی تی اسکن ناشی از دوز بالای اشعه ایکس مورد استفاده و تجویز ماده حاجب است.
در چه شرایطی سی تی نباید تجویز شود؟
اصولا پزشکان در صورت تشخیص موارد زیر، برای کنترل عوارض سی تی اسکن از تجویز این روش امتناع میکنند:
- سن بسیار کم بیمار (منظور نوزادان و کودکان نوپا است)
- تصمیم برای بارداری یا باردار بودن بیمار (زیرا تماس با اشعه ایکس برای جنین مضر است و میتواند باعث بروز ناهنجاریهای ژنتیکی شود)
- چاقی و اضافه وزن بیمار (زیرا اغلب دستگاههای سی تی اسکن فقط میتوانند وزنهای کمتر از 100 تا 110 کیلوگرم را تحمل کنند)
اگر نیاز به تزریق ماده حاجب باشد. معمولا پزشک در صورت آگاهی از موارد زیر به سراغ سی تی اسکن معمولی یا روشهای دیگری مانند سونوگرافی و ام آر آی برای تصویربرداری میرود:
- سابقه حساسیت یا آلرژی بیمار به انواع مواد حاجب
-
- ابتلا بیمار به دیابت، آسم، بیماری قلبی، اختلالات تیروئید و نارسایی کلیه (زیرا ماده حاجب ممکن است باعث بدتر شدن وضعیت این بیماریهای زمینهای شود)
خطرات و عوارض سی تی اسکن چیست؟
علیرغم اینکه اسکن سی تی ابزار ارزشمندی برای تشخیص و غربالگری است اما در برخی از بیماران با افزایش خطر ابتلا به سرطان، واکنش به مواد حاجب و غیره مرتبط است. بهمنظور افزایش آگاهی شما، در ادامه به مهمترین عوارض سی تی اسکن با تزریق یا بدون تزریق اشاره خواهیم کرد.
افزایش خطر بروز جهش ژنتیکی و ابتلا به سرطان
یکی از نگرانیهای اصلی از عوارض سی تی اسکن، خطر بالقوه بروز سرطان در اثر قرار گرفتن مکرر در معرض سطوح بالا اشعه ایکس است.
اگر چه این روش شما را 100 تا 1000 برابر بیشتر از عکسبرداری ساده در معرض تابش قرار میدهد اما این مسئله لزوما به معنای افزایش خطر بروز جهشهای ژنتیکی و ابتلا به سرطان نیست. زیرا طبق اصول علمی، دوز اشعه مورد استفاده در این روش یک دوز کنترلشده است.
طبق گفته موسسه ملی سرطان آمریکا، احتمال ابتلا به سرطان در اثر سی تی اسکن 1 در 2000 است. در واقع، شما زمانی باید نگران باشید که در طول یکسال مدام این آزمایش را روی بخش وسیعی از بدن خود انجام دهید. زیرا چنین شرایطی دوز تماس با اشعه را افزایش میدهند.
به عنوان یک قاعده کلی، هر چه دوز تشعشع بیشتر باشد، خطر نیز بیشتر است.
همچنین، هر چه سن شما در زمان انجام سی تی اسکن کمتر باشد، خطر ابتلا به سرطان یا لوسمی در طول عمر بیشتر میشود.
تاکنون مطالعات هیچ ارتباط واضحی بین تماس با پرتوهای پزشکی و خطر ابتلا به سرطان در کودکان پیدا نکردهاند. بهتر است این روش برای کودکان فقط در شرایط ضروری انجام شود. همچنین بهگونهای تنظیم شود که کمترین دوز ممکن پرتو برای دستیابی به یک نتیجه تصویربرداری واضح ارائه شود.
افزایش خطر بروز نقص ژنتیکی در جنین
در صورت بارداری، بهخصوص سی تی اسکن شکم یا لگن ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد. انواع جهش میتوانند زمینه بروز اختلالات ژنتیکی را فراهم کنند.
بههمیندلیل، اگر باردار یا مشکوک به آن یا در تلاش برای باردار شدن هستید، به پزشک خود اطلاع دهید. اصولاً در این شرایط نباید عکسبرداری ساده یا سی تی انجام دهید.
افزایش اضطراب و استرس روانی بیمار
اضطراب یکی از شایعترین عوارض سی تی اسکن است که افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار میدهد. این مسئله گاهی در اثر نگرانی بیمار نسبت به وضعیت خود و گاهی در اثر قرار گرفتن در فضای بسته دستگاه رخ میدهد. البته انجام سی تی برای ردیابی احتمال عود مشکلات پزشکی نیز گاهی باعث اضطراب میشود.
عوارض سی تی اسکن با تزریق
اصولا عوارض سی تی اسکن با تزریق میتوانند خفیف تا تهدیدکننده زندگی (مانند شوک آنافیلاکسی) باشند.
بیشتر مواد حاجب مورد استفاده برای سی تی، بر پایه عنصر یُد هستند و قبل از اسکن بهصورت داخل وریدی تزریق میشوند. البته گاهی برای اسکن از سیستم گوارش، از ماده حاجب سولفات باریم بهصورت خوراکی استفاده میشود. مشخص شده است که برخی از بیماران بهدلیل آلرژی یا ابتلا به بیماریهای زمینهای، پس از دریافت ماده حاجب احساس ناخوشی میکنند.
معمولا از 1 ساعت تا 7 روز بعد علائم زیر ظاهر میشوند:
- تنگی نفس
- گرفتگی عضلات شکم
- افزایش ضربان قلب
- کهیر
- خارش
- آبریزش بینی
- سرفه کردن
- حالت تهوع
- استفراغ
در این شرایط، حتما به پزشک خود مراجعه کنید. خوشبختانه اغلب عوارض سی تی اسکن با تزریق با تجویز دارو قابل درمان هستند.
جهت انجام سی تی اسکن در مرکز تصویربرداری بیمارستان عدل تهران زیر نظر دکتر آیدین تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:
۰۲۱-۲۲۰۶۵۸۸۰
قبل از آزمایش چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟
برای کنترل عوارض لازم است قبل از آزمایش به نکات زیر توجه کنید:
- بسته به محل اسکن، ممکن است نیاز به درآوردن برخی یا تمام لباسهای شما باشد. پس بهتر است قبل از مراجعه یک لباس راحت بپوشید.
- برای پیشگیری از اختلال در تصاویر، تمام وسایل فلزی خود مانند عینک، جواهرات و غیره را در منزل بگذارید.
- برخی از روشهای سی تی، بهخصوص آنهایی که شامل دریافت مواد حاجب هستند، محدودیتهای غذایی دارند. در واقع ممکن است از شما خواسته شود که از 6 تا 8 ساعت قبل، از خوردن یا آشامیدن خودداری کنید. برخی از داروها نیز ممکن است نیاز به قطع موقت داشته باشند.
راههای کاهش عوارض سی تی اسکن بعد از آزمایش چیست؟
از بهترین راهکارهای کاهش عوارض سی تی اسکن ریه و سایر اجزای بدن، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم واکنش آلرژیک به ماده حاجب یا عفونت محل تزریق
- مصرف مایعات زیاد بعد از اتمام اسکن برای دفع هرچه سریعتر ماده حاجب از بدن
- پرهیز از شیردهی به مدت 24 تا 48 ساعت، برای پیشگیری از انتقال مواد حاجب به نوزاد
سخن آخر
مشورت یا پزشک معالج و رادیولوژیست کمک زیادی به کاهش عوارض سی تی اسکن میکند. میتوانید در این زمینه از دانش و تجربه بالای کادر پزشکی حاضر در مرکز تصویربرداری دکتر تقی لو بهرهمند شوید.
0 Comments