منظور از فشار مغزی، فشار درون کاسه سر در اثر وجود بافت مغز، خون و مایع مغزی نخاعی است. چراکه کاسه سر فضای بسته‌ای دارد و قابل اتساع نیست. در این شرایط آسیب مغزی یا برخی از مشکلات سلامتی، می‌توانند باعث افزایش فشار داخل جمجمه‌ای (ICP) یا به اصطلاح افزایش فشار مغزی شوند.
معمولاً این وضعیت خطرناک، ابتدا باعث سردرد می‌شود و سپس به مغز یا نخاع آسیب بیشتری وارد می‌کند. بنابراین، هرچه زودتر مراقبت‌های پزشکی لازم را دریافت کنید، احتمال بهبودی شما بیشتر می‌شود.
اگرچه افزایش فشار در اطراف مغز اغلب ناشی از تجمع بیش‌ازحد مایعاتی مانند خون و مایع مغزی نخاعی است؛ اما گاهی به علت تورم بافت مغز مثلاً در اثر تومور و عفونت مغز بروز می‌کند. در ادامه به جزئیات بیشتری از نحوه تشخیص فشار مغزی اشاره خواهیم کرد.
دلایل افزایش فشار مغزی چیست؟
ضربه به سر یکی از دلایل اصلی افزایش فشار مغزی است.
از سایر علل فشار بالا مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هیدروسفالی که ناشی از تجمع غیرطبیعی مایع نخاعی در حفره‌های مغز است. این مایع در اطراف مغز و نخاع قرار دارد.
- خونریزی مغزی یا تجمع خون در قسمتی از مغز
- تورم در مغز
- آنوریسم
- آسیب مغزی
- تومور مغزی
- عفونت‌هایی مانند آنسفالیت یا مننژیت که باعث التهاب غشاهای محافظ اطراف مغز و نخاع می‌شوند.
- فشار خون بالا کنترل‌نشده
- سکته مغزی
- هیپوکسمی یا کمبود اکسیژن در خون
- پرفشاری داخل جمجمه به‌صورت ایدئوپاتیک
همچنین مصرف برخی از داروها مانند موارد زیر نیز می‌تواند خطر فشار بالا مغزی را افزایش دهد:
- سیکلوسپورین
- لوپرولید
- لووتیروکسین
- کربنات لیتیوم
- نالیدیکسیک اسید
- آنتی‌بیوتیک‌های سولفونامید
- آنتی‌بیوتیک‌های تتراسایکلین مانند داکسی سایکلین و مینوسیکلین
- ایزوترتینوئین
- مکمل‌های ویتامین A و اسیدهای رتینوئیک
- برخی از داروهای ضدبارداری خوراکی
بنابراین، لازم است از مصرف خودسرانه آن‌ها اجتناب کنید.
علائم فشار بالای مغزی
سردرگمی و تغییرات رفتاری، علائم اولیه افزایش فشار مغزی هستند. سایر علائم عبارتند از:
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- افزایش فشار خون
- کاهش توانایی‌های ذهنی
- دوبینی
- عدم واکنش مردمک‌ها به تغییرات نور
- تنفس سریع و کم‌عمق
- ضعف یا مشکلات در حرکت کردن یا صحبت کردن
- کمبود انرژی یا خواب‌آلودگی
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری و کما
ازآنجایی‌که این علائم ممکن است شبیه علائم مشکلات جدی و حتی کشنده دیگری مانند ضربه، سکته و تومور مغزی باشند؛ برای تشخیص قطعی فوراً به پزشک خود مراجعه کنید.
قابل ذکر است که برخی از افراد با شرایطی به دنیا می‌آیند که منجر به افزایش فشار مغزی می‌شوند. اما برخی دیگر ممکن است پس از بروز بیماری‌های عصبی یا آسیب به این وضعیت مبتلا شوند.
بارزترین علامت فشار مغزی در نوزادان (به‌خصوص نوزادان زیر 12 ماه)، بیرون‌زدگی نقطه نرم بالای سر (فونتانل) به سمت بیرون است. سایر علائم آن‌ها شبیه علائم بزرگسالان هستند.
آیا فشار بالا مغزی قابل پیشگیری است؟
برای پیشگیری، شما باید خطر ابتلا به فشار خون بالا، سکته مغزی، عفونت مغزی و آسیب به سر را کاهش دهید. در این زمینه، پزشکان توصیه می‌کنند که یک رژیم غذایی سالم داشته باشید و برای حفظ وزن سالم به‌صورت مرتب ورزش کنید.
دریافت واکسن‌های توصیه‌شده و شستن مکرر دست‌ها می‌توانند خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهند.
شما می‌توانید هنگام دوچرخه‌سواری یا رانندگی با موتورسیکلت، با استفاده از کلاه ایمنی خطر آسیب به سر را کاهش دهید. همچنین لازم است هنگام رانندگی با اتوموبیل از کمربند ایمنی استفاده کنید.
راه‌های تشخیص فشار مغزی چیست؟
افزایش فشار مغزی یک وضعیت خطرناک، تهدیدکننده زندگی و اورژانسی است. به‌همین‌دلیل، درصورتی‌که پزشک به علائم شما مشکوک شود، فوراً به‌دنبال کسب اطلاعاتی در مورد سابقه پزشکی خانوادگی و شخصی شما است. معمولاً پرسیده می‌شود که آیا اخیرا ضربه‌ای به سر شما وارد شده است؟ یا سابقه ابتلا به تومور مغزی را دارید؟ همچنین باید فهرستی از داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود ارائه دهید.
سپس پزشک معاینه فیزیکی را آغاز می‌کند. این کار شامل بررسی علائم حیاتی شما و یک معاینه عصبی دقیق است که در آن موارد زیر بررسی می‌شوند:
- واکنش‌های مردمک چشم به محرک‌ها
- میزان قدرت حرکتی و هماهنگی بدن
- وضعیت رفلکس‌ها یا واکنش‌های انعکاسی بدن
- وضعیت صحبت کردن
- میزان تعادل بدن
- وضعیت ذهنی
گاهی اوقات پزشک می‌تواند در حین معاینه، با نگاه کردن به چشم شما با افتالموسکوپ، فشار مغزی را تشخیص دهد.
تصویربرداری پزشکی
در مرحله بعد، پزشک دستور انجام یک اسکن مغزی مانند موارد زیر را می‌دهد تا بتواند وجود توده و تومور را تایید یا رد کند:
این آزمایش‌ها در تشخیص سردرد و میگرن و فشار مغز نیز موثر است.
پونکسیون کمری
اگر اسکن‌های تصویربرداری وجود توده یا تومور را رد کرد، پزشک ممکن است فشار مایع مغزی نخاعی را با استفاده از تست پونکسیون کمری اندازه‌گیری کند.
در این تست، از یک سوزن برای بیرون کشیدن مایع نخاعی کمری از ستون فقرات استفاده می‌شود. به این ترتیب پزشک می‌تواند افزایش فشار داخل مغز را در شرایطی مانند پرفشاری داخل جمجمه به‌صورت ایدیوپاتیک تشخیص دهد.
در صورت افزایش شدید فشار داخل جمجمه‌ای ممکن است پزشک نیاز به قرار دادن یک ابزار نظارتی داخل جمجمه شما داشته باشد. بدین‌شکل می‌تواند به‌صورت مستقیم برای اندازه‌گیری فشار مغز اقدام کند. البته این روش گاهی با خطر بروز عوارضی مانند آسیب یا عفونت مغز همراه است.
جهت انجام انواع تصویربرداری در مرکز تصویربرداری بیمارستان عدل تهران با مدیریت دکتر آیدین تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:
۰۲۱-۲۲۰۶۵۸۸۰
جهت انجام انواع تصویربرداری در مرکز تصویربرداری بیمارستان رسالت تهران زیر نظر دکتر تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:
۰۲۱-۲۶۷۰۳۳۷۲
راه‌های پایین آوردن فشار مغز چیست؟
در حال حاضر چندین روش برای کاهش سریع فشار مغزی وجود دارد که عبارتند از:
- تجویز داروهایی برای کاهش فشار مغز
- داروهای ضدالتهاب برای کاهش تورم مغز
- مصرف داروهای آرامبخش برای کاهش اضطراب و پاسخ‌های عصبی
- قرار دادن یک شانت از طریق سوراخ کوچک در جمجمه یا نخاع، برای تخلیه بخشی از مایع مغزی نخاعی
- برداشتن بخشی از جمجمه به روش کرانیوتومی، برای افزایش فضای مغز و کاهش تورم
- کند کردن عملکرد عصبی مغز برای کاهش آسیب
- ایجاد هیپوترمی برای پایین آوردن دمای کلی بدن و کاهش متابولیسم مغز
همچنین ممکن است برای بهبود علت اصلی افزایش فشار مغز مانند عفونت، فشار خون بالا، تومور یا سکته، درمان‌های دیگری انجام شوند.
نکته مهم این است که تمامی درمان‌ها و تجویز داروها باید تحت نظارت و با تشخیص دقیق پزشک متخصص انجام شود. از خوددرمانی به شدت پرهیز کنید.
تاخیر در تشخیص فشار مغزی یا عدم کاهش فشار داخل جمجمه، می‌تواند باعث آسیب موقتی یا دائمی مغز، کمای طولانی‌مدت یا حتی مرگ شود. خوشبختانه مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو، به صورت تخصصی در زمینه تصویربرداری عصبی پیشرفته با پیشرفته‌ترین تجهیزات و کادر پزشکی حرفه‌ای فعالیت می‌کنند.
درود بی نهایت عالی خیلی ممنونم خدا بی نهایت خیرتون بده حفظتون کنه الهی
سلام سپاسگزاریم