داشتن خواب کافی برای بهبود سلامت و رشد کودک بسیار مهم است. متاسفانه تقریباً نیمی از کودکان در دوره‌ای از زندگی خود با مشکلات و اختلالات خواب مواجه می‌شوند. این مساله با کاهش توجه، یادگیری، حافظه و تمرکز همراه است و بر رفتار روزانه، کیفیت زندگی و عملکرد کودک در مدرسه تأثیر می‌گذارد. علاوه‌براین، می‌تواند باعث افزایش تحریک‌پذیری و بیش‌فعالی کودک شود.
از رایج‌ترین انواع اختلال خواب در کودکان می‌توان به آپنه خواب، اینسومنیا، پاراسومنیا، راه رفتن در خواب و مشاهده مکرر کابوس‌های شبانه اشاره کرد.
در این متن قصد داریم در مورد علائم و علل بروز انواع اختلال خواب اطفال و نحوه تشخیص و درمان آنها صحبت کنیم.
اختلال خواب در کودکان چیست؟
اختلال خواب در کودکان به وضعیتی گفته می‌شود که کودک به‌دلیل مسدود شدن راه‌های هوایی، سطح پایین آهن بدن، اختلالات عصبی و غیره، در به خواب رفتن یا تجربه یک خواب شبانه باکیفیت و مستمر مشکل دارد. خواب نقش مهمی در حمایت از عملکرد سالم مغز و حفظ سلامت جسمانی دارد و کودکان و نوجوانان باید در هر شب حداقل به مدت 9 ساعت بخوابند. هنگامی‌که این روند مختل می‌شود، کودکان ممکن است مشکلات سلامتی، رفتاری و رشدی را تجربه کنند.
بسیاری از این اختلالات با بزرگ شدن کودک خود‌به‌خود برطرف می‌شوند. اختلالات جدی‌تر اگر درمان نشوند، بر سلامت و کیفیت زندگی کودک و سپس کل خانواده تاثیر می‌گذارند.
انواع اختلالات خواب کودکان
از انواع رایج اختلال خواب اطفال و کودکان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
آپنه یا وقفه تنفسی در خواب
طبق آمار، تقریباً 4 درصد از کودکان 2 تا 8 ساله، دچار یکی از انواع آپنه خواب به شرح زیر هستند:
- آپنه انسدادی خواب. زمانی رخ می‌دهد که بافت نرم پشت گلو راه هوایی فوقانی را مسدود کند. این مساله اکسیژن‌رسانی را تا زمانی‌که کودک بیدار شود و به طور طبیعی نفس بکشد، برای چند ثانیه قطع می‌کند.
- آپنه خواب مرکزی. زمانی اتفاق می‌افتد که مغز به مدت یک دقیقه یا بیشتر، به کودک سیگنال ندهد تا نفس بکشد. معمولاً در اثر ابتلا به مشکلات سیستم عصبی مرکزی بروز می‌کند.
اینسومنیا یا بی خوابی
در کشورمان کودکان و نوجوانان زیادی درگیر اینسومنیا یا بی خوابی مزمن هستند.
در اثر آن، کودک ممکن است در به خواب رفتن مشکل داشته باشد یا بخوابد اما خیلی زود بیدار شود. از مهمترین دلایل بروز آن می‌توان به داشتن عادات بد خواب، استرس یا اضطراب اشاره کرد.
سندرم تاخیر در فاز خواب
این سندرم معمولاً 7 تا 16 درصد نوجوانان را درگیر می‌کند. اصولاً باعث می‌شود که آنها حداقل دو ساعت دیرتر از زمان عادی به رختخواب بروند و صبح روز بعد خسته و بی حوصله از خواب بیدار شوند.
خواب‌آلودگی بیش‌ازحد در طول روز
یک علامت رایج است که با تعدادی از اختلالات خواب در کودکان و شرایط سلامتی مرتبط است. معمولاً بین 10 تا 20 درصد از کودکان آن را تجربه می‌کنند.
سندرم پای بی‌قرار
فقط 2 درصد کودکان از سندرم پای بی قرار رنج می‌برند. باعث تمایل مکرر کودک به حرکت دادن پاها یا لگد زدن با آنها در هنگام خواب می‌شود. در نتیجه کودک مدام از خواب بیدار می‌شود و خواب باکیفیتی را تجربه نخواهد کرد. دانشمندان این اختلال را با کمبود آهن بدن مرتبط می‌دانند.
پاراسومنیا یا خواب پریشی
خواب پریشی در کودکان، با بروز حرکات غیرطبیعی مانند موارد زیر در طول خواب مشخص می‌شود:
- دیدن مکرر کابوس‌های ترسناک و جیغ کشیدن
- صحبت کردن در خواب
- راه رفتن در خواب
نارکولپسی
حمله خواب در اصل یک اختلال عصبی مرکزی است و در اثر آن مغز نمی‌تواند چرخه خواب و بیداری را به درستی تنظیم کند. به‌همین‌دلیل، کودکان مبتلا به آن خواب‌آلودگی بیش‌ازحد، حملات خواب و از دست دادن ناگهانی کنترل عضلات را تجربه می‌کنند.
دلایل بروز اختلال خواب در کودکان
اغلب اختلالات خواب، هم در بزرگسالان و هم در کودکان، دلایل مشابهی دارند. به عنوان مثال، چاقی یک فاکتور خطر اصلی برای بروز آپنه انسدادی خواب است. همچنین سندرم پای بی‌قرار معمولاً در کودکانی بروز می‌کند که استعداد ژنتیکی آن را دارند.
برخی از مسائل پزشکی و اختلالات اضطرابی خطر بروز مشکلات خواب را در هر سنی افزایش می‌دهند؛ اما نمی‌توان انکار کرد که الگوهای رفتاری منحصربه‌فرد کودکان نیز در بروز مشکلات خواب موثر هستند. معمولاً تا حدود ۵ سالگی، بی‌خوابی نتیجه زمان‌های ناهماهنگ خواب و مقاومت کودک در برابر خوابیدن است.
جهت تشخیص اختلال خواب در کودکان خود می توانید به مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو مراجعه کنید:
۰۲۱-۲۲۰۶۵۸۸۰
علائم اختلال خواب اطفال و کودکان
مواجهه مکرر با هر یک از سناریوهای زیر، می‌تواند نشان‌دهنده بروز یک اختلال خواب در کودکان باشد:
- کودک در رختخواب دراز می‌کشد، اما به بهانه‌های مختلف از خوابیدن امتناع می‌کند.
- کودک هر بار حتی شب‌ها، فقط حدود 90 دقیقه می‌خوابد و مدام بیدار می‌شود.
- کودک از حرکت مداوم پاهای خود در شب شکایت دارد.
- کودک با صدای بلند خروپف می‌کند و ناگهان از خواب بیدار می‌شود.
اصولاً کودکانی‌که خواب کافی ندارند، در طول روز بدخلق‌تر به نظر می‌رسند. همچنین به شیوه‌ای نادرست عمل می‌کنند و نمی‌توانند به خوبی در مدرسه ظاهر شوند.
آیا بروز اختلال خواب در اطفال طبیعی است؟
تاحدودی بله، تقریباً در هر مرحله از روند رشد، تغییر در جسم و ذهن کودک می‌تواند باعث شود که او در به خواب رفتن یا خوابیدن به مدت طولانی دچار مشکل شود.
وقتی کودک به اندازه کافی نخوابد، قدرت حافظه و مهارت‌های حل مساله و سیستم ایمنی بدن او ضعیف شده و تغییراتی در خلق‌وخو او مشاهده می‌شود. بنابراین، نباید از این مساله به سادگی گذشت!
چه مشکلات یا بیماری‌های فیزیکی و روحی در بروز اختلال خواب در کودکان نقش دارند؟
مشکلاتی مانند موارد زیر در بروز اختلال خواب کودکان موثر هستند:
- اضطراب جدایی کودک از والدین
- مصرف بیش‌ازحد غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین
- تغییر در روال عادی زندگی کودک مثلا در اثر مواجهه با یک محیط جدید یا تجربه یک روز هیجان‌انگیز یا طاقت‌فرسا
لازم است بدانید که ابتلا به بیماری‌های فیزیکی و روحی زیر نیز بی‌تاثیر نیست:
- چاقی و اضافه وزن
- آلرژی
- هراس شبانه
- استرس و اضطراب مزمن
- افسردگی
راه‌های تشخیص اختلال خواب در کودکان
برای تشخیص، پزشک ابتدا سابقه پزشکی و الگو خواب کودک شما را بررسی می‌کند. سپس دستور انجام آزمایش‌های زیر را می‌دهد.
پلی‌سومنوگرافی یا تست مطالعه خواب
برای انجام این تست لازم است که کودک یک شب در کلینیک خواب حضور پیدا کند تا علائم حیاتی و الگو و مشکلات خواب او ارزیابی شوند.
الکتروانسفالوگرافی
این آزمایش فعالیت الکتریکی مغز را در طول مراحل خواب و دوره‌های کوتاه بیداری کودک ارزیابی می‌کند.
تست تاخیر خواب چندگانه
این تست فعالیت مغز و حرکت چشم را اندازه‌گیری می‌کند تا پزشک متوجه شود که کودک با چه سرعتی به خواب می‌رود.
اکتیوگرافی
این تست برای تشخیص آپنه انسدادی خواب و اینسومنیا استفاده می‌شود. برای انجام آن کودک یک دستگاه ساعت‌مانند حاوی سنسور را روی دست خود می‌بندد تا الگوهای خواب و بیداری او ثبت شوند.
آزمایش خون
برای بررسی احتمال کمبود آهن بدن انجام می‌شود.
سونوگرافی اسکلتی عضلانی
اگر علت اختلال خواب در کودکان، مشکلات اسکلتی عضلانی باشد، ممکن است این آزمایش نیز انجام شود.
درمان اختلال خواب کودکان
نحوه درمان اختلال خواب کودک به نوع اختلال و علت آن بستگی دارد. اختلالات تنفسی مانند آپنه و آلرژی تنفسی ممکن است به دارودرمانی، اکسیژن‌درمانی، استفاده از دستگاه سی‌پَپ (CPAP) یا جراحی برای بهبود تنفس در طول خواب نیاز داشته باشند.
درحالی‌که سایر اختلالات خواب مانند اینسومنیا و پاراسومنیا از راهبردهای شناختی رفتاری برای بهبود خواب سود می‌برند.
همچنین تجربه ما نشان داده است که اعمال تغییرات ساده مانند افزایش محبت والدین به کودک و شروع یک روال منظم برای خواب شبانه، می‌توانند کیفیت خواب کودک را به میزان زیادی بهبود بخشند.
0 Comments