اگر عکسبرداری استاندارد با اشعه ایکس نتواند جزئیات مورد نیاز از ساختار و عملکرد مفصل‌ها را نشان دهد؛ پزشک دستور انجام آرتروگرافی یا آرتروگرام را میدهد. زیرا در این روش از یک سوزن بلند و نازک برای انتقال مستقیم ماده حاجب (ماده کنتراست‌زا) به داخل مفصل استفاده میشود. سپس به کمک دستگاه عکسبرداری استاندارد با اشعه ایکس، فلوروسکوپی، سی تی اسکن یا ام آر آی، از موقعیت‌های مختلف مفصل تصویربرداری میشود.
آرتروگرافی چیست؟
آرتروگرافی تصاویر دقیقتری از ساختار مفاصل مختلف بدن بهمنظور یافتن علت درد یا از دست دادن عملکرد آنها ارائه میدهد. اگرچه آرتروگرافی بیشتر برای بررسی مفاصل زانو و شانه استفاده میشود؛ اما ممکن است برای ارزیابی مفاصل دیگر مانند مچ دست، مچ پا، لگن یا آرنج نیز انجام شود.
آرتروگرافی چه کاربردهایی دارد؟
اصولاً آرتروگرافی برای یافتن علت اصلی درد مفاصل یا مشکلات حرکتی استفاده میشود. چراکه میتواند آسیبهایی مانند پارگی بافتهای نرم مفصل (شامل رباطها، تاندونها، غضروفها و کپسولهای مفصلی) یا دررفتگی مفصل را نشان دهد.
اگر جراحی تعویض مفصل مانند تعویض مفصل زانو انجام داده باشید؛ آرتروگرام میتواند به پزشک شما کمک کند تا موقعیت قرارگیری پروتز را به‌خوبی بررسی کند.
ام آر آرتروگرافی چیست؟
در ام آر آرتروگرافی بعد از تزریق ماده حاجب، بهجای دستگاه اشعه ایکس یا سی تی، از دستگاه MRI برای تصویربرداری استفاده میشود. زیرا تصاویر واضح‌تری ارائه میدهد. درست مانند ام آر آی کمر که نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری، جزئیات بیشتری از ستون فقرات و مهره‌های کمری ارائه میدهد.
خطرات و عوارض آرتروگرام چیست؟
اگر بهجای ام آر آرتروگرافی، از دستگاه اشعه ایکس برای تصویربرداری استفاده شود؛ خطر بیشتری در زمینه بروز سرطان شما را تهدید میکند. بهخصوص اگر لازم باشد در طی یک سال چند بار این آزمایش را تکرار کنید. زیرا در ام آر آرتروگرافی از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده میشود، درحالیکه در سایر روشها از اشعه ایکس استفاده میشود.
مسئله دیگر احتمال واکنش آلرژیک به ماده کنتراست است. البته در آرتروگرام احتمال بروز این عارضه نادر است. زیرا ماده حاجب به داخل ورید تزریق نمی‌شود.
با این وجود، نمی‌توان خطر عفونت و خونریزی در محل ورود سوزن به داخل مفصل را نادیده گرفت. به‌همین‌دلیل، انجام آرتروگرام برای افراد مبتلا به آرتریت فعال یا عفونت مفاصل توصیه نمی‌شود.
قبل از آرتروگرافی چه کار باید کرد؟
تماس با اشعه ایکس برای خانم‌های باردار خطرناک است. زیرا احتمال بروز ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین را افزایش میدهد. پس اگر قصد باردار شدن را دارید یا باردار هستید، حتماً از قبل به پزشک اطلاع دهید. معمولا در این شرایط اگر انجام آرتروگرام ضروری باشد، پزشک ام آر آرتروگرافی زانو و مچ دست را ترجیح میدهد. از سایر نکات قابل توجه قبل از انجام این آزمایش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محدودیت خاصی برای رژیم غذایی وجود ندارد و نیازی نیست ناشتا باشید.
- اگر سابقه حساسیت به هر نوع دارو، لاتکس، نوار چسب، ماده بی‌حس‌کننده و ماده حاجب دارید، حتما از قبل اطلاع دهید.
- اگر سابقه اختلالات انعقادی مانند هموفیلی را دارید یا اگر از داروهای ضدانعقاد (رقیق‌کننده خون) مانند آسپرین استفاده می‌کنید، از قبل ذکر کنید. ممکن است لازم باشد قبل از تزریق ماده حاجب، مصرف این داروها را متوقف کنید.
نحوه انجام آزمایش
آرتروگرافی ممکن است به‌صورت سرپایی یا به‌عنوان بخشی از آزمایش‌های شما در زمان بستری شدن در بیمارستان انجام شود. در هر صورت مراحل انجام آن به‌صورت زیر است:
- در ابتدا از شما خواسته میشود که اشیا فلزی همراه با خود مانند جواهرات، عینک، گیره و غیره را خارج کنید. سپس همه لباس های خود را درآورید و لباس مخصوص یا گان بپوشید.
- ممکن است برای مقایسه و بررسی دقیق، قبل از تزریق ماده حاجب به داخل مفصل، چند تصویر گرفته شود.
- برای تزریق ماده حاجب، ابتدا پوست اطراف مفصل با محلول ضدعفونی‌کننده تمیز میشود. سپس با یک سوزن کوچک داروی بی‌حسی تزریق میشود. ممکن است در این حین کمی احساس سوزش کنید.
- در صورت تجمع مایع در مفصل، این مایع با یک سوزن و سرنگ بلندتر خارج میشود. سپس ماده حاجب با استفاده از یک سوزن بلند و نازک به مفصل تزریق میشود.
- پس از این تزریق، ممکن است از شما خواسته شود که مفصل را حرکت دهید تا ماده حاجب به طور یکنواخت پخش شود. به عنوان مثال، در مورد ام آر آرتروگرافی زانو و مچ دست ممکن است از شما خواسته شود چند دقیقه راه بروید یا مچ دست خود را تمرین دهید.
- در نهایت روی تخت دراز می‌کشید. طبق تصمیم پزشک معالج به کمک دستگاه عکسبرداری استاندارد با اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی، تصویربرداری انجام میشود.
حرکت دادن یا ثابت نگهداشتن مفصل آسیب‌دیده در موقعیت‌های خاص حین تصویربرداری، ممکن است باعث ناراحتی یا درد شود. بهخصوص اگر اخیراً جراحی انجام داده باشید. به‌همین‌دلیل، معمولا رادیولوژیست سعی میکند کل این مراحل را با سرعت انجام دهد تا احتمال بروز هرگونه ناراحتی به حداقل برسد.
اصولا رادیولوژیست تصاویر را تفسیر و یافته‌های خود را به پزشک معالج شما ارسال میکند. پزشک نیز براساس داده‌های بدست‌آمده، روش درمان را تعیین میکند.
مراقبت‌های بعد از آزمایش
رادیولوژیست پس از اتمام تصویربرداری دستورالعمل‌های خاصی در مورد نحوه حرکت مفصل، علائمی که باید مراقب آنها باشید و هرگونه محدودیت فعالیت بدنی ارائه میدهد. حتی ممکن است از شما خواسته شود که تا چند ساعت به مفصل استراحت دهید و حرکت نکنید. نگران نباشید، به تدریج ماده حاجب از بدن شما خارج میشود.
پس از آزمایش می‌توانید رژیم غذایی عادی خود را از سر بگیرید. مگر اینکه رادیولوژیست توصیه‌های دیگری کند. ممکن است تا 48 ساعت مقداری درد، تورم و قرمزی در داخل یا اطراف مفصل مشاهده کنید. برای بهبود آن می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید.
معمولاً پس از آرتروگرام زانو، ناحیه آسیب‌دیده برای چند روز با یک باند پوشانده میشود. همچنین به شما آموزش داده میشود که برای حمام کردن چگونه آن را بردارید و دوباره ببندید.
ممکن است تا چند روز پس از تصویربرداری، با حرکت مفصل صدای کلیک‌مانندی را بشنوید. این مسئله طبیعی است و باید ظرف چند روز برطرف شود. اگر با وجود گذشت دو روز، تورم یا درد مفصل بهتر نشد و بالعکس بدتر شد و همزمان با علائم زیر نیز مواجه شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- تب بالا
- خونریزی یا خروج ترشحات از اطراف محل تزریق
- سفتی مفصل
اگر لازم است برای انجام آرتروگرافی مراجعه کنید، کادر حرفه‌ای حاضر در مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو در بیمارستان عدل و بیمارستان رسالت تهران، می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند. می‌توانید از خدمات متنوع تصویربرداری این مراکز شامل بهترین رادیولوژی شرق تهران استفاده کنید.
0 دیدگاه