تری ژمینال نورالژیا (Trigeminal neuralgia) یا نورالژی عصب سه قلو، یک بیماری دردناک و مزمن است که عصب سه قلو را درگیر می‌کند. دو عصب سه قلو به‌صورت مجزا در هر طرف صورت وجود دارند. این اعصاب مسئول انتقال درد و سایر احساسات از صورت به مغز هستند. هرکدام دارای سه شاخه در پیشانی، قسمت میانی صورت و چانه هستند.

درد ناشی از تحریک عصب سه قلو، اغلب شبیه درد حاصل از شوک الکتریکی یا ضربه چاقو است. این درد می‌تواند در هنگام تحریک خفیف صورت، مثلا هنگام صحبت کردن، غذا خوردن، مسواک زدن یا اصلاح صورت، ظاهر شود.

افراد مبتلا نورالژی تری ‌ژمینال، معمولاً در ابتدا درد کوتاه و خفیفی در یک طرف صورت دارند. اما با گذشت زمان ممکن است با حملات طولانی‌ و مکرر درد شدید در دو طرف صورت مواجه شوند.

نحوه درمان نورالژی عصب سه قلو، بستگی به علت و شدت آن دارد. در حال حاضر چندین دارو برای تسکین درد عصب سه ‌قلو موجود است. گاهی اوقات نیز نیاز به جراحی است. در ادامه به جزئیات بیشتری در این زمینه اشاره خواهیم کرد.

علل نورالژی عصب تری ژمینال

اگرچه اغلب درد برای روزها یا هفته‌ها می‌آید و می‌رود، سپس فروکش می‌کند؛ اما در برخی موارد، این وضعیت پیشرونده می‌شود و درد برای همیشه وجود دارد. به‌همین‌دلیل، لازم است علت اصلی درد عصب سه ‌قلو بررسی شود.

پزشکان معتقدند که در نورالژی عصب سه قلو، عملکرد عصب سه قلو مختل می‌شود. این مسئله ممکن است در اثر وجود یک رگ خونی متورم یا تومور باشد که به این عصب فشار وارد می‌کنند یا در اثر ابتلا به بیماری ام اس باشد. زیرا در ام اس سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف میلین که پوشش محافظ اطراف اعصاب است، آسیب می‌رساند. این غلاف می‌تواند غلاف اطراف عصب سه قلو باشد.

برخی از افراد ممکن است نورالژی تری ‌ژمینال را در نتیجه سکته مغزی یا ضربه به صورت تجربه کنند. آسیب به عصب سه قلو در اثر جراحی نیز می‌تواند باعث بروز این بیماری شود.

بر طبق نظر موسسه ملی اختلالات عصبی آمریکا، درد عصب سه ‌قلو اگرچه ممکن است در هر سنی رخ دهد؛ اما در بین زنان بالای 50 سال شایع‌تر است. همچنین فشار خون بالا و افزایش فشار مغزی، خطر بروز آن را افزایش می‌دهند.

راه‌های تشخیص نورالژی تری ژمینال

آزمایش خاصی برای تشخیص علت درد عصب سه ‌قلو وجود ندارد. به‌همین‌دلیل، روند تشخیص ممکن است کمی زمان ببرد.

پزشک متخصص درد برای تشخیص نورالژی تری ‌ژمینال، ابتدا سابقه پزشکی شما را ارزیابی کرده و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. وی قسمت‌های مختلف صورت شما را لمس می‌کند تا محل درد را مشخص کند. این کار برای تعیین این مسئله که کدام قسمت (شاخه) از عصب سه قلو تحت تأثیر قرار گرفته، لازم است.

همچنین ممکن است برای تعیین اینکه آیا علائم شما ناشی از فشار عصبی است یا بیماری دیگری، تست‌های رفلکس انجام شوند.

در نهایت برای جستجو علل احتمالی نورالژی عصب سه قلو و تشخیص سردرد، ام آر آی مغز انجام می‌شود. چراکه ام آر آی می‌تواند وجود ام اس یا تومور را تایید کند. به‌خصوص اگر در قالب تزریق داخل وریدی ماده حاجب انجام شود. فراموش نکنید که درد صورت شما ممکن است ناشی از شرایط مختلفی مانند سردردهای خوشه‌ای یا نورالژی پس از تبخال باشد. بنابراین تشخیص دقیق مهم است.

راه‌های درمان نورالژی عصب سه قلو

توجه داشته باشید انتخاب روش درمان باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود.  

روند درمان نورالژی عصب سه قلو، معمولاً با دارودرمانی شروع می‌شود. برخی از بیماران با این روش بهبود پیدا می‌کنند و نیازی به درمان‌های دیگر ندارند. با این حال، با گذشت زمان برخی از بیماران ممکن است به داروها پاسخ ندهند یا ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی را تجربه کنند.

در این شرایط، تزریق یا جراحی به‌عنوان گزینه‌های دیگر مطرح می‌شوند. اگر بروز نورالژی عصب سه قلو به‌دلیل بیماری زمینه‌ای مانند ام اس باشد، باید ابتدا آن بیماری درمان شود.

دارودرمانی

برخی از داروها می‌توانند درد ناشی از نورالژی تری ‌ژمینال را تسکین و تعداد حملات آن را کاهش دهند.

اولین خط درمان با نظر پزشک متخصص معمولاً با داروهای ضدتشنج است. چراکه این داروها مانع از شلیک عصبی نورون‌ها می‌شوند. در خط دوم درمان، داروهای کمکی شامل شل‌کننده‌های عضلانی و ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای تجویز می‌شوند.

مشاهده شده است که تزریق بوتاکس ممکن است درد عصب سه ‌قلو را در افرادی‌که دیگر با داروها تسکین پیدا نمی‌کنند، کاهش دهد. با این حال، قبل از اینکه این روش به طور گسترده استفاده شود، باید پزشک متخصص تحقیقات لازم را انجام دهد.

جهت انجام انواع تصویربرداری در مرکز تصویربرداری بیمارستان عدل تهران با مدیریت دکتر آیدین تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:

جهت انجام انواع تصویربرداری در مرکز تصویربرداری بیمارستان رسالت تهران زیر نظر دکتر تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:

روش‌های جراحی رایجی که برای درمان نورالژی عصب سه قلو استفاده می‌شوند، عبارتند از:

تزریق گلیسرول

برای انجام این روش، ابتدا بی‌حسی موضعی دریافت خواهید کرد. سپس پزشک از طریق گونه، یک سوزن در قاعده جمجمه وارد می‌کند. سوزن توسط عکسبرداری با اشعه ایکس به یک کیسه کوچک مایع نخاعی هدایت می‌شود که ریشه عصب سه قلو را احاطه کرده است. هنگامی‌که سوزن در جای خود قرار گرفت، از طریق آن مقدار کمی گلیسرول استریل آزاد می‌شود. گلیسرول نه تنها می‌تواند قابلیت عصب برای انتقال سیگنال‌های مربوط به درد را محدود کند، بلکه می‌تواند عایق عصب آسیب‌دیده را نیز بهبود بخشد.

این روش معمولا چند دقیقه طول می‌کشد و بدون نیاز به بستری شدن می‌توانید همان روز به منزل بازگردید.

رادیوسرجری استریوتاکتیک

در این روش برای درمان درد عصب سه قلو، از تصویربرداری کامپیوتری برای رساندن پرتوهای بسیار متمرکز به ریشه عصب سه قلو استفاده می‌شود. ازآنجایی‌که بدون درد است، معمولاً بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود.

ایجاد ضایعات حرارتی با فرکانس رادیویی

این روش سرپایی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

در طی آن از یک سوزن توخالی و بلند برای هدایت فرکانس رادیویی به عصب سه قلو استفاده می‌شود.

اصولا بیمار در طول عمل بیدار خواهد بود تا به پزشک خود در شناسایی محل دقیق منشا درد کمک کند. هنگامی‌که محل درد مشخص شد، الکترود گرم می‌شود و بخش مورد نظر از عصب را از بین می‌برد.

رادیوسرجری گامانایف

در این روش سرپایی، از یک رویکرد هدفمند برای ارسال پرتوهایی به‌منظور تخریب عصب سه قلو استفاده می‌شود. اخیراً محبوبیت آن به‌دلیل دقت، اثربخشی و ایمنی بیشتر نسبت به سایر رو‌ش‌های جراحی برای درمان نورالژی عصب سه قلو، در حال افزایش است.

رفع فشار عصب به روش میکروواسکولار

نوعی جراحی مغز است که با هدف کاهش فشار از روی اعصاب آسیب‌دیده مانند عصب سه قلو انجام می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که 90 درصد بیماران بعد از انجام آن، تسکین درد را گزارش کرده‌اند.

معمولاً پزشک قبل از انجام هریک از این روش‌ها برای درمان نورالژی عصب سه قلو، اطلاعاتی در مورد مزایا و خطرات آنها ارائه می‌دهد.

در نهایت، پس از ارزیابی علائم، سابقه پزشکی و ترجیحات شخصی، کمک می‌کند که تصمیم بگیرید کدام گزینه درمانی برای شما بهترین است.