دمانس (Dementia) یا زوال عقل، یک بیماری مخرب مغز است که اشکال، علائم و علل مختلفی دارد. ممکن است در اثر انواع بیماریها یا صدمات مغزی ایجاد شود. شدت آن از خفیف تا شدید متغیر است.
برخی از انواع زوال عقل پیشرونده هستند و با گذشت زمان بدتر میشوند. اما برخی دیگر قابل درمان یا حتی برگشتپذیر هستند.
بیماری دمانس یا زوال عقل چیست؟
بیماری دمانس اساساً باعث کاهش عملکرد شناختی مغز میشود و قدرت حافظه، تفکر، زبان، قضاوت و حتی رفتار و اخلاق بیمار را تحت تاثیر قرار میدهد.
یکی از علائم اولیه این بیماری از دست دادن حافظه است و میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. به عنوان مثال، بیماری آلزایمر شایعترین علت زوال عقل است.
انواع زوال عقل
انواع این بیماری وجود دارد که عبارتند از:
- بیماری آلزایمر: این بیماری 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل را شامل میشود. بنابراین، تفاوت دمانس و آلزایمر قابل بررسی است.
- دمانس عروقی: اصولاً بهدلیل کاهش جریان خون در مغز ایجاد میشود. ممکن است نتیجه سکته مغزی یا تجمع پلاک در شریانهایی که خون را به مغز میرسانند باشد.
- دمانس با اجسام لویی: رسوب پروتئین در سلولهای عصبی از ارسال سیگنالهای شیمیایی توسط مغز جلوگیری میکند. این مسئله باعث بروز واکنشهای تاخیری و از دست دادن حافظه میشود.
- بیماری پارکینسون: افراد مبتلا به بیماری پارکینسون پیشرفته ممکن است دچار زوال عقل شوند. علائم آن شامل مشکل در استدلال و قضاوت و همچنین افزایش خطر تحریکپذیری، پارانویا و افسردگی است.
- فراموشی پیشانی گیجگاهی: در اثر تغییرات در قسمتهای جلویی و جانبی مغز، انواع مختلفی از زوال عقل در این دسته قرار میگیرند. از علائم رایج آنها میتوان به مشکلات زبانی و رفتاری اشاره کرد.
چه عواملی باعث بروز بیماری دمانس میشوند؟
در اصل این اختلال در اثر آسیب، تحلیل یا از دست دادن سلولهای عصبی (نورونها) مغز و اتصالات میان آنها (سیناپسها) ایجاد میشود. تخریب سیناپسها بر نحوه ارسال پیامها در مغز تاثیر میگذارد. این قطع ارتباط میتواند منجر به بروز طیف وسیعی از اختلالات شود.
شرایط متعددی ازجمله بیماریهای مغزی و اختلال در سایر سیستمهای بدن، میتوانند بر عملکرد نورونها تأثیر بگذارند و باعث دمانس شوند.
علاوهبر بیماری آلزایمر، زوال عقل عروقی و پارکینسون که در بخش قبل به آنها اشاره کردیم؛ اختلال مزمن مصرف الکل نیز خطر بروز زوال عقل را افزایش میدهد. عامل دیگر، آسیب به لوبهای پیشانی و تمپورال مغز است که میتواند در قالب بیماری پیک، فلج فوق هستهای و دژنراسیون کورتیکوبازال خود را نشان دهد.
زوال عقل دلایل دیگری نیز دارد که عبارتند از:
- اختلالات ساختاری مغز، مانند هیدروسفالی با فشار طبیعی و هماتوم سابدورال
- اختلالات متابولیک مانند کمکاری تیروئید و اختلالات کلیه و کبد
- دریافت نکردن مقدار کافی از ویتامینها یا مواد معدنی خاص مانند کمبود ویتامین B12 و آهن
- قرار گرفتن در معرض سموم مانند سرب
- تومورها یا عفونتهای خاص مغز
- آسیب یا سکته مغزی
- عوارض جانبی مصرف برخی از داروها
نشانهها و علائم زوال عقل چیست؟
اگرچه دمانس معمولا از سن 65 سالگی به بعد ظهور میکند؛ اما در برخی از بیماران، علائم ممکن است زودتر ایجاد شوند. این وضعیت به عنوان زوال عقل زودرس شناخته میشود.
علائم دمانس به ناحیهای از مغز که آسیب دیده است بستگی دارند و در قالب تغییرات شناختی و تغییرات روانی دستهبندی میشوند. از تغییرات شناختی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- از دست دادن حافظه
- مشکل در برقراری ارتباط یا یافتن کلمات
- اختلال در تواناییهای دیداری فضایی (مانند گم شدن در حین رانندگی)
- مشکلات در استدلال یا حل مسئله
- مشکل در انجام کارهای پیچیده
- هماهنگی و کنترل ضعیف حرکات
- مشکل در برنامهریزی و سازماندهی
- سردرگمی در یک محیط ناآشنا
تغییرات روانی و رفتاری عبارتند از:
- تغییر در شخصیت فرد
- افسردگی
- اضطراب و گوشهگیری
- اختلال خواب
- تحریکپذیری بیشازحد
- بروز رفتارهای نامناسب
- پارانویا
- توهم
جهت انجام انواع تصویربرداری در مرکز تصویربرداری بیمارستان عدل تهران با مدیریت دکتر آیدین تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:
۰۲۱-۲۲۰۶۵۸۸۰
جهت انجام انواع تصویربرداری در مرکز تصویربرداری بیمارستان رسالت تهران زیر نظر دکتر تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:
۰۲۱-۲۶۷۰۳۳۷۲
راههای تشخیص زوال عقل
برای تشخیص علت این بیماری، پزشک متخصص مغز و اعصاب باید الگوی از دست دادن مهارتها و عملکردهای شناختی را بررسی کند. همچنین تعیین کند که فرد هنوز قادر به انجام چه کارهایی است. بههمیندلیل، در اولین ملاقات بهخوبی علائم شما ارزیابی میشوند و سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی شما پرسیده میشود. همچنین یک معاینه فیزیکی دقیق انجام میشود.
اگرچه هیچ آزمایشی نمیتواند زوال عقل را به طور قطع تشخیص دهد؛ اما احتمالا به تعدادی آزمایش مانند موارد زیر نیاز خواهید داشت تا این اختلال سریعتر تشخیص داده شود.
تستهای شناختی و عصب روانشناختی
این تستها مهارتهایی مانند حافظه، استدلال، قضاوت، تمرکز و مهارتهای زبانی را ارزیابی میکنند. بدینشکل پزشک میتواند قدرت فکری شما را برای تشخیص دمانس بررسی کند.
ارزیابی عصبی
در این ارزیابی قدرت حافظه، مهارتهای زبانی، ادراک بصری، تمرکز، مهارتهای حل مسئله، حواس، تعادل، رفلکسها و سایر موارد مربوط به سیستم عصبی ارزیابی میشوند.
تصویربرداری از مغز
مانند تشخیص صرع، برای تشخیص زوال عقل نیز ممکن است پزشک آزمایشهای تصویربرداری زیر را تجویز کند:
- ام آر آی یا سی تی اسکن مغز: این اسکنها میتوانند شواهدی از سکته مغزی، خونریزی، تومور یا تجمع مایعات در مغز (هیدروسفالی) را بررسی کنند.
- پِت اسکن: این اسکن میتواند الگوهای فعالیت مغز را نشان دهد. همچنین تعیین کنند که آیا پروتئینهای بتاآمیلوئید و تاو، بهعنوان یکی از نشانههای بیماری آلزایمر، در مغز رسوب کردهاند یا خیر.
تستهای آزمایشگاهی
آزمایش خون میتواند مشکلاتی مانند کمبود ویتامین B12 و کمکاری تیروئید که بر عملکرد مغز تأثیر میگذارند را تشخیص دهد.
گاهی اوقات نیز در آزمایشگاه، نمونه مایع نخاعی برای بررسی عفونت، التهاب یا نشانگرهای برخی بیماریهای دژنراتیو آزمایش میشود.
ارزیابی روانپزشکی
در مواردی نیز برای بررسی افسردگی یا سایر مشکلات سلامت روان، به روانپزشک ارجاع داده میشوید. زیرا همانطورکه ذکر شد، زوال عقل علائم روانی نیز دارد.
آیا زوال عقل درمان دارد؟
درمان قطعی وجود ندارد، اما میتوان با دارودرمانی و تراپی به تسکین علائم کمک کرد. از انواع تراپی میتوان به کاردرمانی و گفتاردرمانی اشاره کرد.
توجه داشته باشید مصرف دارو تنها باید با نظر پزشک متخصص انجام شود و از خوددرمانی جداً بپرهیزید.
در حال حاضر 3 نوع دارو برای بهبود علائم بیماری آلزایمر و سایر شرایط زوال عقل استفاده میشوند که عبارتند از:
- مهارکنندههای کولین استراز: این داروها میزان استیلکولین را در مغز افزایش میدهند. زیرا این ماده شیمیایی ممکن است به شکلگیری خاطرات و بهبود قدرت قضاوت کمک کند.
- ممانتین: این دارو برای به تاخیر انداختن بروز علائم شناختی و رفتاری در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر تجویز میشود.
- آدوکانوماب: یکی دیگر از داروهای تاییدشده برای درمان آلزایمر است و ممکن است سرعت پیشرفت زوال عقل را آهسته کند.
خطرات عدم درمان دمانس
دمانس میتواند بر بسیاری از سیستمهای بدن و عملکرد فرد تأثیر بگذارد و منجر به بروز موارد زیر شود:
- اختلال تغذیه: بسیاری از بیماران کماشتها میشوند. بهمرور نیز ممکن است قادر به جویدن و قورت دادن نباشند.
- ذاتالریه: مشکل در بلع خطر خفگی را افزایش میدهد. این مسئله میتواند تنفس را مسدود کند و باعث ذاتالریه شود.
- ناتوانی در انجام وظایف شخصی: با بدتر شدن بیماری دمانس، افراد برای حمام کردن، لباس پوشیدن، مسواک زدن و غیره دچار مشکل میشوند. همچنین دیگر قادر به رانندگی کردن، آشپزی کردن، پیادهروی و در نتیجه تنها زندگی کردن نخواهند بود.
- مرگ: کما و مرگ ممکن است در مراحل آخر دمانس رخ دهند. این مشکل اغلب بهدلیل عفونت اتفاق میافتد.
تاکید میکنیم بهمحض بروز علائم با پزشک مغز و اعصاب تماس بگیرید. چراکه علائم و عوارض این بیماری به مرور زمان شدیدتر میشوند. گاهی اوقات ممکن است خود شخص متوجه بروز برخی از آنها شود، اما اعضای خانواده یا مراقبان او ممکن است متوجه علائم دیگری شوند.
0 Comments