ضربه مغزی باعث می‌شود که مغز در داخل جمجمه حرکت کند. اثرات آن اغلب کوتاه‌مدت و شامل سردرد و مشکل در تمرکز، حافظه و حفظ تعادل هستند. گاهی نیز باعث از دست دادن هوشیاری فرد می‌شود.

سقوط از ارتفاع شایع‌ترین علت ضربه مغزی است. همچنین ترومای سر در میان ورزشکارانی که در رشته فوتبال، بسکتبال یا بوکس فعالیت می‌کنند رایج است.

خوشبختانه اکثر افراد پس از بروز این نوع آسیب تروماتیک مغزی در صورت تشخیص به‌موقع به طور کامل بهبود می‌یابند.

ضربه مغزی چیست؟

ضربه مغزی بر اثر ضربه به ناحیه سر و آسیب به قسمت دیگری از بدن که نیرو را به سر منتقل می‌کند، اتفاق می‌افتد.

معمولاً یک ضربه ساده باعث آسیب دائمی به مغز نمی‌شود. اما تجربه ضربه‌های متعدد در طول زندگی می‌تواند ساختار مغز یا نحوه عملکرد آن را تغییر دهد. حتی می‌تواند منجر به بروز عوارض شدید شود و خطر ابتلا به بیماری‌های جدی را افزایش دهد. از این رو، معاینه به موقع پزشک اهمیت زیادی دارد.

علائم ضربه مغزی چیست؟

نکته نگران کننده این است که اغلب علائم ضربه مغزی ممکن است بلافاصله دیده شوند، اما در برخی از افراد 72 ساعت یا حتی چند روز یا چند هفته بعد ظاهر می‌شوند.

به‌همین‌دلیل، توصیه می‌شود که پس از ضربه، انجام هرگونه فعالیت بدنی شدید متوقف شود.

علائم بلافاصله پس از ضربه مغزی

• سردرد
• گیجی
• فراموشی و از دست دادن حافظه (به‌خصوص فراموش کردن رویدادی که باعث ضربه به مغز شده است)
• از دست دادن موقت هوشیاری
• احساس صدای زنگ در گوش
• حالت تهوع یا استفراغ
• خستگی یا خواب‌آلودگی
• تاری دید
• گفتار نامفهوم و تاخیر در پاسخگویی به سوالات

علائم ضربه مغزی پس از مدت طولانی

از علائمی‌که ممکن است در ساعت‌ها، روزها یا هفته‌های بعد ظاهر شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکل در حفظ تمرکز و حافظه
• تحریک‌پذیری و تغییرات خلقی
• حساسیت زیاد به نور و صدا
• مشکلات خواب
• مشکلات عاطفی یا افسردگی
• تغییر در احساس طعم و بو
• کم‌خونی

علائم ضربه مغزی در کودکان

اصولاً تشخیص ضربه مغزی در نوزادان و کودکان نوپا دشوار است. زیرا نمی‌توانند احساس خود را توصیف کنند. به‌همین‌دلیل، پزشک طبق تجربه به بررسی علائم زیر در کودک می‌پردازد:

• بی‌حوصلگی و خستگی
• افزایش تحریک‌پذیری و بدخلقی
• عدم امکان حفظ تعادل هنگام راه رفتن
• گریه زیاد
• تغییر در الگوی خوردن یا خوابیدن
• استفراغ کردن
• عدم تمایل به بازی با اسباب‌بازی‌های مورد علاقه

ضربه باعث کشش و آسیب به اعصاب و عروق خونی مغز می‌شود. این مساله تغییرات شیمیایی ایجاد می‌کند و به طور موقت باعث می‌شود که مغز به خوبی کار نکند. در این شرایط، مغز به طور خودکار تمام انرژی خود را به سمت روند بهبودی پس از آسیب هدایت می‌کند و به‌همین‌دلیل، بخشی از علائم ذکرشده بروز می‌کنند.

خطرات ضربه مغزی

در اغلب موارد ضربه مغزی تهدیدکننده زندگی نیست و افراد به خوبی بهبود می‌یابند و به زندگی عادی و ورزش حرفه‌ای خود باز می‌گردند. اما نمی‌توان انکار کرد که ممکن است در اثر آن عوارض زیر بروز کنند:

• سردرد. معمولاً از چندین روز تا چندین هفته بروز می‌کند.
• سرگیجه. برخی از افراد روزها یا هفته‌ها پس از آسیب مغزی احساس سرگیجه دارند.
• سندرم پس از ضربه مغزی. این سندرم بیش از سه ماه و در قالب علائم متعددی مانند سردرد، سرگیجه و مشکل در تفکر بروز می‌کند.
• سندرم ضربه مغزی دوم. تجربه ضربه مغزی دوم قبل از از بین رفتن علائم اولین ضربه مغزی ممکن است منجر به تورم سریع مغز و حتی مرگ شود. به‌همین‌دلیل، مهم است که ورزشکاران درحالی‌که هنوز علائم ضربه مغزی را تجربه می‌کنند هرگز برای ورزش کردن اقدام نکنند.
• زوال عقل و آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE). این عوارض اغلب در اثر ضربه‌های مغزی مکرر بروز می‌کنند.

سایر عوارض جانبی ترومای سر که به ندرت دیده می‌شوند نیز عبارتند از:

• خونریزی داخل جمجمه‌ای
• تورم در مغز (اِدِم مغزی)
• حرکت مغز به یک سمت جمجمه
• شکستگی جمجمه

راه‌های تشخیص ضربه مغزی

برای تشخیص ضربه مغزی، پزشک علائم و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند. اگر به مورد خاصی مشکوک شد، دستور انجام تست شناختی و آزمایش‌های تصویربرداری زیر را می‌دهد.

معاینه عصبی

هدف از انجام آن، ارزیابی میزان هوشیاری، کیفیت رفلکس‌ها و حواس شنوایی و بینایی بیمار است.

همچنین میزان تعادل و هماهنگی اجزای بدن او سنجیده می‌شود.

تست شناختی

اصولاً چندین آزمایش برای ارزیابی مهارت‌های شناختی یا همان مهارت‌های تفکر انجام می‌شوند تا وضعیت حافظه و تمرکز بیمار بررسی شود.

آزمایش‌های تصویربرداری پزشکی

آزمایش تصویربرداری اغلب در افرادی‌که علائمی مانند سردرد شدید، تشنج، استفراغ مکرر و کاهش سطح هوشیاری دارند انجام می‌شود. زیرا می‌تواند تعیین کند که آیا آسیب باعث خونریزی یا تورم در جمجمه شده است یا خیر.

معمولاً ابتدا سی تی اسکن مغز انجام می‌شود. این روش از اشعه ایکس برای به دست آوردن تصاویر مقطعی از جمجمه و مغز استفاده می‌کند.

سپس اگر نیاز به بررسی دقیق‌تر باشد، ام آر آی مغز برای شناسایی تغییرات در مغز یا تشخیص عوارضی که ممکن است پس از ضربه رخ دهند، انجام می‌شود. این روش از آهنرباها و امواج رادیویی قدرتمند برای تولید تصاویر واضح از مغز استفاده می‌کند.

مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو مجهز به دستگاه‌های تشخیصی حرفه‌ای هستند و به‌صورت تخصصی در زمینه تصویربرداری عصبی پیشرفته فعالیت می‌کنند. جهت تشخیص ضربه مغزی می‌توانید با شماره زیر تماس بگیرید:

راه‌های درمان ضربه مغزی

استراحت زیاد چه در طول روز و چه در طول شب، بخش مهمی از روند درمان ضربه مغزی است.

پزشک از بیمار می‌خواهد که در حین بهبودی فعالیت‌های بدنی و ورزش‌های خاصی را انجام ندهد. زیرا مهم است که از آسیب بیشتر به سر جلوگیری شود.

در صورت بروز سردرد نیز داروهای ضددرد و ضدالتهاب توسط پزشک تجویز می‌شوند.

اگر با وجود رعایت دستورالعمل ذکرشده علائم بیمار ظرف چند روز از بین نرفتند و حتی بدتر شدند، باید دوباره به پزشک مراجعه شود. چراکه ممکن است برای بهبود علائم باقیمانده مانند سردرد، سرگیجه یا مشکلات تعادلی به دارو، فیزیوتراپی یا حتی جراحی نیاز باشد.

اصولاً علائم ترومای سر می‌توانند در کمتر از یک روز خود‌به‌خود از بین بروند یا ماه‌ها باقی بمانند.