اگر نیمه‌های شب و در‌ آرام‌ترین لحظات خواب با سردردی ناگهانی بیدار می‌شوید، احتمالاً به سردرد هیپنیک دچار هستید. این سردرد نادر و شبانه برای افرادی که آن‌را تجربه می‌کنند، به چالشی جدی تبدیل شده است؛ چراکه خواب را مختل می‌کند و کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

در این مطلب به دلایل بروز، راه‌های تشخیص و درمان سردرد هیپنیک می‌پردازیم و به روش‌های پیشگیری‌ از آن اشاره می‌کنیم.

سردرد هیپنیک چیست؟

سردرد هیپنیک یکی از نادرترین سردردها محسوب می‌شود که در موقع خواب و معمولاً در هر دو طرف سر رخ می‌دهد. به هیپنیک، سردرد زنگ بیدار باش نیز می‌گویند. چون در ساعت مشخصی از شب رخ می‌دهد و شدت آن ممکن است زیاد یا کم باشد.

این مدل از انواع سردرد اغلب در افراد مسن و بالای ۶۰ سال بروز می‌کند و به اختلال خواب در آنها منجر می‌شود.

جالب است بدانید از هر سه نفر مبتلا به هیپنیک، یک نفر دچار سردرد‌های بسیار شدید می‌شود.

علائم سردرد هیپنیک

علائم سردرد هیپنیک می‌تواند به‌صورت ضربان ‌دار باشد و در یک یا هر دو طرف سر ایجاد شود‌. از دیگر علائم و نشانه‌های آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اشک چشم
• افتادگی پلک
• انسداد و آبریزش بینی
• سردرد کوبنده که از ۱۵ دقیقه تا سه ساعت طول می‌کشد.
• اغلب مبتلایان بین یک تا دو حمله در طول شب دارند.
• از هر ده نفر، سه نفر به علائمی مانند تهوع و حساسیت به نور و صدا دچار هستند.

لازم به ذکر است که این نوع سردرد، معمولاً بین 10 تا 15 بار در ماه رخ می‌دهد.

دلایل بروز سردرد هیپنیک چیست؟

سردرد هیپنیک یک نوع اختلال سردرد اولیه محسوب می‌شود؛ این ویژگی بدان معنی است که بیماری زمینه‌ای دلیل بروز آن نیست. در واقع بخشی از مغز که مربوط به پردازش درد است، فعال می‌شود و هیپنیک را بوجود می‌آورد. به‌طور کلی، محققان به‌طور ‌قطعی عامل بروز سردرد هیپنیک را نمی‌دانند.

برخی از پزشکان محقق این سردرد را با تولید ملاتونین در بدن مرتبط می‌دانند. ملاتونین، هورمونی است که چرخه خواب را کنترل می کند و در هنگام خواب و بیداری با کاهش و افزایش روبرو‌ می‌شود. به‌دلیل آنکه سردرد‌های هیپنیک در ساعات مشخصی از شب رخ می‌دهد، این محققان معتقد هستند که احتمالاً اختلالی در تنظیم و تولید ملاتونین وجود دارد.

از دیگر عوامل بروز آن می‌توان به اختلال در هیپوتالاموس نیز اشاره کرد.‌ هیپوتالاموس غده‌ای است که ریتم‌های خواب در شبانه روز را تنظیم می‌کند. اختلال عملکرد در این ناحیه ممکن است به بروز سردردهای هیپنیک منجر شود.

راه‌های تشخیص سردرد هیپنیک

برای تشخیص سردرد هیپنیک پزشک در ابتدا به معاینه فرد می‌پردازد و عوامل احتمالی بروز آن ‌را بررسی‌ می‌کند. سپس‌، روش‌های زیر را برای تایید یا رد تشخیص خود بکار‌ می‌برد:

آزمایش خون

این آزمایش برای بررسی احتمال عفونت، عدم تعادل الکترولیت‌ها، مشکلات انعقادی یا بالا بودن سطح قند خون که ممکن است به ایجاد سردردهای شبانه مرتبط باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اندازه‌گیری فشار خون

فشار خون بالا یکی از علل شایع سردرد، خصوصاً در افراد با سنین بالا است. پزشک با اندازه‌گیری فشار خون، نقش این عامل را بررسی می‌کند. 

سی ‌تی اسکن

سی تی اسکن مغز به پزشک اجازه می‌دهد ساختارهای داخلی مغز، استخوان‌های جمجمه، رگ‌های خونی و بافت‌های نرم را بررسی کند تا وجود هرگونه ناهنجاری یا توده غیرطبیعی، تایید یا رد شود.

ام آر آی

ام آر آی مغز یک تکنیک تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از میدان مغناطیسی، تصاویر دقیقی از ساختارهای داخلی مغز ارائه می‌دهد. این روش برای تشخیص وجود تومور، خونریزی داخلی یا سایر مشکلات مغزی مورد استفاده قرار گیرد.

پلی‌ سومنوگرافی

یک آزمایش جامع خواب است که در بیمارستان یا کلینیک‌های ویژه اختلال خواب انجام می‌شود.

پزشک در این روش با استفاده از دستگاه‌های مخصوص، الگوی تنفس، سطح اکسیژن خون و فعالیت مغز در حین خواب را مورد بررسی قرار می‌دهد. این تست می‌تواند مشکلاتی مانند آپنه خواب را که یکی از علل سردردهای شبانه است، شناسایی کند. 

تست خواب خانگی

اگر انجام پلی‌سومنوگرافی شبانه امکان‌پذیر نباشد، پزشک ممکن است تست خواب خانگی را توصیه کند. این روش ساده‌تر است و برای بررسی مشکلات احتمالی خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سونوگرافی کاروتید

پزشکان در این روش با استفاده از امواج صوتی، جریان خون در شریان‌های کاروتید (رگ‌هایی که خون را به مغز می‌رسانند) بررسی می‌کنند. این آزمایش به تشخیص مشکلاتی مانند تنگی یا انسداد شریان‌ها که موجب کاهش خون ‌رسانی به مغز و ایجاد سردرد می‌شوند، کمک می‌کند.

روش‌های درمان سردرد هیپنیک

در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای سردرد هیپنیک وجود ندارد، اما روش‌هایی برای کاهش شدت آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که می‌توانید امتحان کنید.

یکی از این روش‌ها که پزشکان معمولاً پیشنهاد می‌دهند، مصرف کافئین قبل از خواب است. بیشتر مبتلایان به سردردهای هیپنیک با مصرف یک دوز کوچک کافئین مشکلی ندارند. از آنجا که کافئین نسبت به سایر داروها عوارض جانبی کمتری دارد، گزینه‌ای مناسب برای شروع محسوب می‌شود.

برای استفاده از کافئین می‌توانید از نوشیدن یک فنجان قهوه قوی یا مصرف قرص کافئین شروع کنید‌.

علاوه بر کافئین، داروهای OTC که معمولاً حاوی مسکن‌های ضد درد و کافئین هستند، نیز موثر است. البته پیشنهاد می‌کنیم این مورد حتما با نظر پزشک متخصص انجام شود.

برخی از افراد نیز به مصرف لیتیوم که اغلب برای درمان اختلالات دو قطبی و مشکلات روانی دیگر استفاده می‌شود، پاسخ مثبت می‌دهند.

همچنین دارویی به نام توپیرامات که برای کنترل تشنج‌‌ تجویز می‌شود، برای برخی از مبتلایان به سردردهای هیپنیک مفید واقع شده است. با این حال، این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند خستگی را در‌پی داشته باشند.

بنابرین باید تنها با نظر و تشخیص پزشک این داروها را مصرف کنید.

آیا می توان از بروز سردرد هیپنیک پیشگیری کرد؟

هنوز علت دقیق سردرد هیپنیک مشخص نیست؛ بنابراین، نمی‌توان به‌طور دقیق از آن پیشگیری کرد.

استفاده از روش‌هایی مانند مصرف‌ کافئین قبل خواب و داروها ممکن است به کاهش بروز آن کمک کنند.