علم پزشکی در 25 سال گذشته توانسته است مطالعات ام آر آی متعددی را در مورد مغز هزاران نفر انجام دهد تا مشخص کند که میانگین حجم مغز برای سنین مختلف چقدر است. اگر طبق حجم‌ سنجی مغز کاهش حجم رخ داده باشد، پزشک می‌تواند علت آن را تعیین کند.

حجم‌ سنجی مغز (Brain volumetry) چیست؟

حجم سنجی مغز آزمایشی است که به دانشمندان و پزشکان اجازه می‌دهد تا حجم مغز را در بیماران مبتلا به بیماری‌هایی که باعث کاهش حجم آن می‌شوند، اندازه‌گیری کنند.

یکی از دلایل شناخته شده کاهش حجم، آسیب مغزی است. زیرا در اثر ضربه، اندازه آکسون‌های آسیب‌دیده که در نهایت از بین می‌روند، کوچک می‌شود. هنگامی‌که فردی دچار سکته مغزی می‌شود، کل ناحیه‌ای که توسط یک رگ خونی کار می‌کند به‌دلیل کمبود خون و اکسیژن می‌میرد که شاهد همین پدیده هستیم.

حجم‌ سنجی مغز برای تشخیص چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟

اگرچه حجم‌ سنجی مغز برای بسیاری از کارها مفید است. اما در درجه اول برای تشخیص آتروفی مغز و اندازه‌گیری میزان پیشرفت آن انجام می‌شود. به‌همین‌دلیل، از نظر پزشکان می‌توان روی آن برای موارد زیر حساب باز کرد:

• بررسی علائم تشنج و آسیب مغزی
• تشخیص بیماری آلزایمر
• تشخیص سکته مغزی
• ارزیابی و تشخیص هیدروسفالی
• بررسی و تشخیص ام اس
• بررسی هرگونه ناهمواری مغز
• تشخیص پارکینسون
• تشخیص صرع غیر ضایعه‌ای

به عنوان مثال، اگر فردی دچار تحلیل نامتقارن یا ناهموار مغز در مقایسه با الگوی گسترده‌تر کاهش حجم دیده می‌شود، شده باشد؛ می‌توان به این نتیجه رسید که این مشکل در اثر تروما یا ضربه بروز کرده است. از طرفی، ماده خاکستری و ماده سفید مغز چگالی متفاوتی دارند و هنگامی‌که تروما رخ می‌دهد، به‌دلیل این تفاوت می‌توان نواحی آسیب‌دیده را در اتصالات خاکستری و ماده سفید به خوبی مشاهده کرد.

معمولاً اگر کاهش حجم 18 ماه پس از ضربه به سر نشان داده شود، رادیولوژیست و پزشکان به این نتیجه می‌رسند که این امر بیش از هر بیماری دیگر با ترومای مغز سازگار است. ازاین‌رو، برای کمک به اثبات عینی آسیب مغزی علاوه‌بر سایر روش‌ها از حجم‌ سنجی مغز با ام آر آی نیز استفاده می‌شود.

اندازه (حجم) نرمال مغز چه مقدار باید باشد؟

مشخص شده است که حجم مغز مردان 12 درصد بیشتر از زنان است. طبق آخرین داده‌ها، حجم نرمال مغز مردان 1053 تا 1499 سانتی‌متر مکعب و حجم نرمال مغز زنان بین 975 تا 1398 سانتی‌متر مکعب است.

نحوه انجام آزمایش حجم‌ سنجی مغز

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی مغز، به‌دلیل ارائه تصاویر با وضوح بالا و داشتن قابلیت تمایز و کنتراست بین بافت‌ها، روش مناسبی برای حجم‌ سنجی مغز است. در حال حاضر، حجم‌ سنجی مغز با ام آر آی یک تکنیک تصویربرداری پیشرفته غیرتهاجمی است که برای اندازه‌گیری حجم و اندازه ساختار مناطق خاصی از مغز استفاده می‌شود.

برای انجام آن ابتدا لازم است که تمام لباس‌های خود را درآورید و گان بپوشید. سپس باید روی تخت دستگاه  MRI دراز بکشید. یک گوشگیر روی گوش‌های شما قرار می‌گیرد تا متوجه صداهای کلیک‌مانند دستگاه حین تصویربرداری نشوید. تخت به‌صورت خودکار وارد بخش تونل‌مانند دستگاه می‌شود تا تصویربرداری انجام شود. در این حین باید کاملا بی‌حرکت باشید و حتی برای چند ثانیه نفس خود را در سینه حبس کنید.

بعد از گذشت 10 تا 15 دقیقه تخت به‌صورت خودکار از دستگاه خارج می‌شود و می‌توانید از روی آن بلند شوید و لباس‌های خود را بپوشید.

در پایان رادیولوژیست حجم ساختارهای کلیدی مغز مانند هیپوکامپ، بطن‌ها و دیگر ساختارهای مغز را از روی تصاویر اندازه‌گیری می‌کند. سپس حجم‌ها را با شاخص‌های استاندارد براساس سن، جنسیت و حجم جمجمه شما مقایسه می‌کند. این اطلاعات به تشخیص بیماری‌های عصبی مانند زوال عقل، آلزایمر، ام اس، هیدروسفالی و غیره کمک زیادی می‌کنند.

در نهایت، جواب آزمایش برای پزشک معالج شما ارسال می‌شوند تا تصمیم‌گیری نهایی برای روند درمان انجام شود.

جهت انجام انواع تصویربرداری در مرکز تصویربرداری بیمارستان عدل تهران با مدیریت دکتر آیدین تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:

مراقبت‌های قبل و بعد از حجم‌ سنجی مغز با ام آر آی

ازآنجایی‌که در دستگاه ام آر آی یک آهنربای قوی وجود دارد؛ اگر درون بدن شما انواع ایمپلنت فلزی مانند ضربان‌ساز قلب، پروتز زانو، گیره آنوریسم و غیره وجود دارد لازم است از قبل اطلاع دهید. همچنین قبل از تصویربرداری تمام وسایل فلزی همراه با خود مانند جواهرات، عینک، ساعت و غیره را درآورید.

اگر سابقه تنگناهراسی دارید، باید از قبل ذکر کنید. رادیولوژیست می‌تواند با تجویز آرامبخش کمک کند تا از فضای تونل‌مانند دستگاه ام آر آی نترسید. همچنین درصورتی‌که به مواد حاجب آلرژی دارید، از قبل اطلاع دهید.

بعد از حجم‌ سنجی مغز با ام آر آی، نیاز به مراقبت خاصی نیست و می‌توانید به منزل یا محل کار خود بازگردید. البته اگر ماده حاجب دریافت کرده‌اید، لازم است مقدار زیادی آب بنوشید تا این ماده زودتر از بدن شما دفع شود. همچنین تا 24 ساعت از شیردهی به نوزاد پرهیز کنید.

حجم‌ سنجی مغز با ام آر آی را در کدام مرکز تصویربرداری انجام دهیم؟

مراکز تصویربرداری کمی در تهران حجم‌ سنجی مغز را انجام می‌دهند. زیرا این آزمایش نیاز به یک دستگاه MRI پیشرفته و قدرتمند دارد. خوشبختانه مرکز تصویربرداری بیمارستان عدل تهران دارای دستگاه پیشرفته ام آر آی زیمنس است که قابلیت حجم سنجی و دیگر خدمات تخصصی را دارا می‌باشد.

همچنین تفسیر این آزمایش توسط دکتر آیدین تقی لو انجام می‌شود که به‌صورت حرفه‌ای در زمینه تصویربرداری عصبی پیشرفته یا نورورادیولوژی فعالیت می‌کنند.