تومورهای خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) مغز می‌توانند در هر سنی بروز کنند و بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند. طبق آمار، حدود یک‌سوم تومورهای مغزی سرطانی هستند. اگر به اندازه کافی بزرگ شوند بر اعصاب، رگ‌های خونی و بافت اطراف خود فشار وارد می‌کنند. در این شرایط، بیمار از علائمی مانند سردرد، تشنج، عدم تعادل، مشکلات بینایی و شنوایی و غیره رنج می‌برد. به‌همین‌دلیل، تشخیص و درمان به‌موقع تومورهای مغزی از اهمیت زیادی برخوردار است.

این نوید را به شما می‌دهیم که امروزه ابزارهای تشخیصی پیشرفته و روش‌های جراحی مختلفی برای درمان انواع تومور مغزی در دسترس است. همچنین نرخ بقا افراد مبتلا به این بیماری رو به افزایش است.

تومور مغزی چیست؟

تومور مغزی یا تومور داخل جمجمه‌ای، در اثر رشد غیرقابل کنترل سلول‌های مغزی بروز می‌کند. در این شرایط، بافت مغز به استخوان محکم جمجمه فشار وارد می‌کند و باعث افزایش فشار مغزی می‌شود. معمولاً این مساله تهدیدکننده زندگی و با خطر آسیب مغزی همراه است.

تومورهایی که از همان ابتدا در مغز ایجاد می‌شوند، تومورهای مغزی اولیه نامیده می‌شوند. اما تومورهایی که پس از تشکیل در قسمت‌های مختلف بدن به مغز گسترش می‌یابند، تومورهای مغزی ثانویه یا تومورهای متاستاتیک مغز نامیده می‌شوند.

آیا تومور مغزی کشنده است؟

در پاسخ می‌توان گفت، گاهی می‌تواند کشنده باشد. به‌خصوص اگر خیلی دیر تشخیص داده شود و آنقدر به بافت مغز آسیب رسانده باشد که امیدی به تاثیر روش‌های درمانی نباشد.

پس به علائم غیرطبیعی خود توجه کنید و به محض مواجهه با آنها، به پزشک مراجعه کنید.

دلایل پدید آمدن تومور مغزی چیست؟

محققان معتقدند که تومور مغزی زمانی بروز می‌کند که بدن شما در اثر جهش در ژن‌های خاصی، سلول‌های مغزی غیرطبیعی ایجاد کند. سلول‌هایی که سریع‌تر از حد طبیعی تکثیر می‌شوند و گاهی بیشتر از حد طبیعی عمر ‌می‌کنند. وقتی این اتفاق می‌افتد، انبوه سلول‌های غیرطبیعی به شکل تومور فضایی را در مغز اشغال و عملکرد مغز را مختل می‌کنند.

این جهش ممکن است ارثی باشد یا در اثر قرار گرفتن در معرض امواج خطرناک مانند اشعه ایکس ایجاد شود. مشخص شده است که حدود 5 تا 10 درصد از افراد مبتلا به تومور مغزی به‌خصوص تومور بدخیم مغز، سابقه خانوادگی آن را دارند.

همچنین ابتلا به چند سندرم ژنتیکی نادر و ارثی مانند موارد زیر، خطر بروز تومور را افزایش می‌دهد:

• نوروفیبروماتوز نوع 1
• نوروفیبروماتوز نوع 2
• سندرم گورلین
• اختلال کمپلکس توبروس اسکلروزیس

انواع تومورهای مغزی

انواع تومور مغزی را علاوه‌بر اینکه می‌توان در قالب تومور بدخیم یا خوش‌خیم مغز دسته‌بندی کرد، امکان دسته‌بندی آنها به شکل تومورهای مغزی اولیه و ثانویه نیز وجود دارد.

همانطورکه ذکر کردیم، تومورهای مغزی اولیه آن دسته از تومورهایی هستند که صرفاً در بافت‌ مغز یا اطراف آن بروز می‌کنند. در مقابل، تومورهای متاستاتیک مغز ابتدا در بافت سینه‌، ریه‌، کلیه‌ و پوست ایجاد شده و سپس از طریق جریان خون به بافت مغز منتقل می‌شوند. از این رو، اغلب این تومورها سرطانی و بدخیم هستند.

از شایع‌ترین انواع تومورهای مغزی اولیه در بزرگسالان، می‌توان به گلیوما، مننژیوما و شوانوما اشاره کرد.

گلیوما از تکثیر بی‌رویه سلول‌های گلیال مغز ایجاد می‌شود. از انواع تومورهای گلیوما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گلیوبلاستوما که تهاجمی‌ترین نوع است و از بافت حمایتی مغز منشا می‌گیرد.
• الیگودندروگلیال که اغلب در لوب‌های فرونتال و تمپورال مغز یافت می‌شوند.
• تومورهای آستروسیتی که در بزرگترین بخش مغز یعنی مخ ایجاد می‌شوند.

همچنین سایر انواع تومور مغزی اولیه عبارتند از:

• مننژیوما که منشا آن مننژ یا همان لایه پوششی اطراف مغز است.
• شوانوما که در سلول‌های شوان، به‌عنوان سلول‌های تولیدکننده غلاف میلین بروز می‌کند.
• تومورهای هیپوفیز که معمولاً خوش‌خیم هستند.
• تومورهای غده صنوبری
• گانگلیوسیتوما که در سلول‌های عصبی مغز بروز می‌کند.
• کوردوما که خوش‌خیم است و در قاعده جمجمه و قسمت پایینی ستون فقرات دیده می‌شود.
• همانژیوبلاستوما که در مخچه ایجاد می‌شود.
• گلوموس ژوگولار که در زیر قاعده جمجمه و بالای ورید ژوگولار بروز می‌کند.
• تومورهای رابدوئید و لنفوم‌های اولیه سیستم عصبی مرکزی که از انواع تومور بدخیم مغز هستند.
• اِپاندیموما
• کرانیوفارنژیوما

علائم تومور مغزی چیست؟

• سردرد مزمن
• حالت تهوع یا استفراغ
• سردرگمی و بی‌قراری
• عدم تعادل، سرگیجه و تشنج
• مشکل در صحبت کردن
• مشکل در تمرکز و فکر کردن
• تغییر در خلق‌وخو
• فلج‌شدگی یک اندام یا یک طرف بدن
• تغییر در قدرت بینایی و شنوایی
• مشکل در بلع

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر مدتی است که درگیر علائم ذکرشده در مورد تومور مغزی هستید، حتما با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید. چراکه تشخیص به‌موقع، روند درمان شما را تسهیل خواهد کرد.

جهت تشخیص انواع تومورهای مغزی در مراکز تصویربرداری دکتر آیدین تقی لو، با شماره زیر تماس بگیرید:

راه‌های تشخیص تومور مغزی

معمولاً برای تشخیص، پزشک ابتدا به سراغ بررسی علائم و سابقه پزشکی بیمار و سپس معاینه فیزیکی وی می‌رود. در این حین ممکن است دستور انجام نوار مغزی نیز بدهد تا قدرت عضلانی و حافظه بیمار را ارزیابی کند. در مرحله بعد، برای تشخیص محل و نوع تومور لازم است آزمایش‌های تصویربرداری زیر انجام شوند.

ام آر آی

تجربه نشان داده است که ام آر آی مغز بهترین آزمایش تصویربرداری برای شناسایی تومورهای مغزی است. زیرا می‌تواند به کمک امواج مغناطیسی تصاویر بسیار دقیق‌تری از ساختار مغز ارائه ‌دهد.

از انواع ام آر آی با قابلیت بررسی تغییرات بیوشیمیایی در مغز و به‌منظور شناسایی مشخصات شیمیایی و ماهیت تومور، می‌توان به ام آر اسپکتروسکوپی اشاره کرد.

همچنین ام آر آی دیفیوژن و ام آر آی عملکردی می‌توانند اطلاعات خوبی در مورد اختلالات مغزی و تغییر فعالیت مغز در اثر بروز تومور ارائه دهند.

سی تی اسکن

در سی تی اسکن مغز از اشعه ایکس برای ارائه یک تصویر سه‌بعدی از مغز استفاده می‌شود. اغلب همراه با تزریق داخل وریدی ماده حاجب انجام می‌شود تا ساختارهای مغز واضح‌تر دیده شوند.

اصولا به محض اینکه وجود تومور به کمک روش‌های تصویربرداری تایید شود، پزشک به سراغ انجام آزمایش‌های زیر می‌رود.

آزمایش مایع مغزی نخاعی

اصولاً پزشک از آزمایش مایع مغزی نخاعی زمانی استفاده می‌کند که تصور می‌کند تومور به لایه‌های بافتی که مغز را می‌پوشاند (مننژ) حمله کرده است.

بیوپسی یا نمونه ‌برداری

این آزمایش با هدف برداشتن یک نمونه کوچک از تومور و بررسی آن زیر میکروسکوپ انجام می‌شود. نتایج آن می‌تواند نوع و ماهیت تومور را تعیین کند.

راه‌های درمان تومور مغزی

پزشک براساس نوع، اندازه و محل تومور و وضعیت سلامتی بیمار، بهترین روش درمانی را تعیین می‌کند. در ادامه به این روش‌ها اشاره خواهیم کرد.

عمل جراحی

در حال حاضر رایج‌ترین روش برای درمان انواع تومورهای مغزی جراحی است. چراکه جراح می‌تواند بخش زیادی از سلول‌های سرطانی را بدون آسیب به بافت‌های سالم حذف کند. البته اگر تومور در ناحیه‌ای از مغز واقع شده باشد که جراح بتواند به آن نزدیک شود.

پرتودرمانی

این روش از تابش دوز بالای تشعشعات قوی برای حذف تومور یا کوچک‌تر کردن سایز آن استفاده می‌کند.

شیمی ‌درمانی

در این روش داروهای قوی به‌صورت داخل وریدی تجویز می‌شوند تا از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند. معمولاً قبل یا بعد از جراحی انجام می‌شود.

همزمان استفاده از روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی نیز می‌تواند به بهبود آسیب مغزی ناشی از تومور کمک کند.

طول عمر بیماران مبتلا به تومور مغزی چقدر است؟

پزشکان با در نظر گرفتن نوع تومور، محل قرارگیری آن در مغز و نحوه پاسخ آن به درمان و سن و وضعیت بالینی بیمار، طول عمر احتمالی را اعلام می‌کنند.

با این وجود، تحقیقات در مورد نرخ بقای پنج ساله بیماران (یعنی چند درصد از بیماران حداقل پنج سال پس از تشخیص تومور مغزی زنده می‌مانند)، نشان داده‌اند که:

• این نرخ برای کودکان کوچکتر از 14 سال، بیش از 96% است.
• برای بیماران 15 تا 39 ساله، 97% است.
• این نرخ برای بزرگسالان 40 ساله و بزرگتر، بیش از 87% است.

بنابراین با روش‌های درمانی فعلی، احتمال بقا حداقل 5 ساله بیماران بیشتر از احتمال مرگ آنهاست.