میکروسفالی یک بیماری مربوط به ‌رشد عصبی است که در آن دور سر نوزاد کوچک‌تر از حد انتظار برای سن و جنس اوست. ازآنجا‌که اندازه جمجمه مستقیماً با حجم و روند رشد مغز مرتبط است، هر اختلال در تکامل مغز می‌تواند به کاهش قابل توجه اندازه سر منجر شود.

میکروسفالی ممکن است به‌صورت منفرد دیده شود یا همراه با سایر ناهنجاری‌های مادرزادی باشد.

تشخیص آن معمولاً با اندازه‌گیری دور سر و مقایسه با نمودارهای استاندارد انجام می‌شود.

انواع میکروسفالی

بیماری میکروسفالی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

1. میکروسفالی اولیه (مادرزادی): از زمان تولد وجود دارد و معمولاً در اواخر سونوگرافی‌های بارداری قابل مشاهده است.
2. میکروسفالی ثانویه (اکتسابی): پس از تولد بروز می‌کند؛ یعنی سر نوزاد در ابتدا اندازه طبیعی دارد اما با رشدنکردن مناسب مغز، دور سر از حد انتظار عقب می‌ماند.

دو الگوی توصیفی نیز وجود دارد:

• میکروسفالی ایزوله: تنها نشانه، کوچک‌بودن دور سر است.
• میکروسفالی سندرومیک: کوچک‌بودن سر همراه با سایر ناهنجاری‌ها یا سندرم‌های ژنتیکی دیده می‌شود.

علت دچار شدن نوزاد به میکروسفالی چیست؟

به‌طورکلی میکروسفالی زمانی ایجاد می‌شود که رشد مغز مختل شود. عوامل ژنتیکی یکی از دلایل شناخته‌شده هستند و برخی سندرم‌ها مانند سندرم داون با این وضعیت همراه‌اند.

کمبود اکسیژن در مغز جنین، عفونت‌های دوران بارداری مثل توکسوپلاسموز، روبلا، سیتومگالوویروس و زیكا نیز می‌توانند روند تکامل مغز را مختل کنند.

قرارگرفتن جنین در معرض الکل، داروهای مضر یا مواد سمی، سوء‌تغذیه مادر یا نوزاد و اختلالی مانند کرانیوسینوستوز (بسته‌شدن زودرس درزهای جمجمه) از دیگر عوامل موثر هستند.

علائم میکروسفالی چیست؟

میکروسفالی در درجه اول با دور سر کوچک‌تر از حد طبیعی برای سن و جنس کودک شناخته می‌شود.

در این حالت دور سر کودک در مقایسه با نمودارهای استاندارد رشد به‌طور قابل توجهی کمتر است.

در موارد شدید، پیشانی ممکن است حالت شیب‌دار داشته باشد.

علاوه‌بر این، اختلال در رشد مغز می‌تواند مجموعه‌ای از علائم دیگر ایجاد کند. برخی از این علائم عبارت‌اند از:

• تاخیرهای تکاملی در صحبت‌کردن، نشستن، راه‌رفتن
• مشکلات شناختی
• اختلالات تعادل و هماهنگی
• تشنج
• مشکلات بینایی یا شنوایی
• دشواری در تغذیه

عمر کودکان مبتلا به میکروسفالی چقدر است؟

طول عمر کودکان مبتلا به میکروسفالی به شدت اختلال و علت زمینه‌ای بیماری آن‌ها بستگی دارد. در موارد خفیف، یعنی زمانی که تنها دور سر کوچک است و مشکلات عصبی جدی دیده نمی‌شود، کودک معمولاً می‌تواند عمر طبیعی داشته باشد.

اما در میکروسفالی‌های متوسط و شدید، احتمال بروز تشنج‌های مکرر، اختلالات تنفسی، مشکلات تغذیه و ناتوانی‌های شدید بیشتر است. این عوامل می‌توانند طول عمر را کاهش دهند.

در نوع سندرومیک یا ژنتیکی نیز پیش‌آگهی اغلب ضعیف‌تر است و کودک طول عمر زیادی نخواهد داشت.

بیشتر بخوانید: آتروفی مغز چیست؟

تشخیص میکروسفالی

به‌طورجامع، تشخیص میکروسفالی نیازمند ارزیابی دقیق و چندمرحله‌ای است. روش‌های تشخیصی به‌طور کلی به دو مرحله قبل و بعد از تولد تقسیم می‌شوند.

1. ارزیابی بالینی و اندازه‌گیری سر

پس از تولد، پزشک دور سر نوزاد را اندازه‌گیری می‌کند و با نمودارهای استاندارد رشد مانند CDC یا WHO مقایسه می‌کند. اندازه‌گیری‌های مکرر در طول زمان به تعیین روند رشد کمک می‌کند.

2. سونوگرافی دوران بارداری

تشخیص میکروسفالی در بارداری معمولاً در اواخر سه‌ ماهه دوم یا اوایل سه ‌ماهه سوم امکان‌پذیر است. سونوگرافی می‌تواند کاهش رشد مغز یا دیگر ناهنجاری‌های مغزی را شناسایی کند.

3. تصویربرداری مغزی

در صورت تاخیرهای تکاملی یا شک به اختلالات همراه، ام آر آی مغز یا سی تی اسکن مغزی انجام می‌شود. این تصویربرداری‌ها کمک می‌کند ساختار مغز به طور کامل بررسی شده و بیماری‌هایی مانند میکروسفالی، ماکروسفالی و هیدروسفالی یا سایر اختلالات عصبی شناسایی شوند.

4. آزمایش‌های خونی و ژنتیکی

آزمایش‌های خون و ادرار، تست‌های TORCH برای عفونت‌های جنینی و بررسی‌های کروموزومی مانند کایروتایپ یا Micro-array برای شناسایی عوامل ژنتیکی یا سندرمی به کار می‌روند.

جهت تشخیص میکروسفالی می‌توانید به صورت آنلاین نوبت خود را از مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو دریافت کنید:

راه‌های درمان میکروسفالی

درمان میکروسفالی عمدتاً حمایتی و متکی بر مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی است؛ زیرا هیچ درمان قطعی برای اصلاح اندازه سر یا بازگرداندن رشد مغز وجود ندارد.

روش‌های کنترلی و درمانی مختلفی که در ادامه می‌گوییم براساس نیازهای هر کودک و شدت اختلال تعیین می‌شوند.

توا‌نبخشی حرکتی و فیزیکی

فیزیوتراپی و کاردرمانی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی پایه را بیاموزند. این مهارت‌ها شامل نشستن، ایستادن، راه‌رفتن، هماهنگی و تعادل است.

گفتاردرمانی و توان‌بخشی شناختی

اگر کودک با تاخیر در گفتار یا مشکلات یادگیری مواجه باشد، گفتاردرمانی و برنامه‌های آموزشی ویژه می‌توانند مهارت‌های ارتباطی و شناختی را تقویت کنند.

درمان دارویی

برای کنترل عوارضی مانند تشنج یا بیش‌فعالی، داروهای مناسب توسط پزشک تجویز می‌شوند تا کیفیت زندگی کودک افزایش یابد.

مراقبت تغذیه‌ای

برنامه‌های تغذیه‌ای ویژه برای کودکانی که مشکلات بلع یا سوءتغذیه دارند، ضروری است.

مدیریت بیماری‌های همراه

در صورت وجود اختلالات دیگر مغزی، درمان اختصاصی هر اختلال طبق نظر متخصص انجام می‌شود. این درمان‌ها ممکن است شامل جراحی یا درمان دارویی باشد.

حمایت روانی و اجتماعی

حمایت خانواده و گروه‌های مشاوره، آموزش والدین و دسترسی به خدمات اجتماعی برای افزایش استقلال و توانمندی کودک اهمیت زیادی دارد.

خطرات و عوارض میکروسفالی بر زندگی نوزاد و کودک بیمار چیست؟

میکروسفالی می‌تواند بسته به شدت اختلال، مجموعه‌ای از عوارض پایدار ایجاد کند. برخی کودکان با وجود اندازه کوچک سر، رشد قابل قبولی دارند. اما در بسیاری موارد مشکلات تکاملی مانند تاخیر در گفتار و حرکت دیده می‌شود.

تشخیص دقیق مشکلات ریه همیشه چالش‌برانگیز بوده است. در بسیاری از موارد، روش‌های معمول مثل سی تی اسکن ریه یا رادیوگرافی ساده قادر نیستند جزئیات را نشان دهند. ام آر آی ریه با اینکه سال‌ها در مقایسه با سایر تصویربرداری‌ها کمتر استفاده می‌شد، اکنون به‌عنوان یک ابزار ارزشمند برای بررسی ساختار و عملکرد ریه مطرح شده است. این روش بدون تابش یونیزان عمل می‌کند و می‌تواند الگوهای تهویه، جریان خون و تغییرات بافتی را با دقت بیشتری آشکار کند.

ام آر آی ریه چیست؟

ام ‌آر ‌آی ریه روشی برای تصویربرداری لایه‌ به ‌لایه از ریه و برونش‌ها است که بدون تابش اشعه انجام می‌شود و از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌کند. این روش با کنتراست بالای بافت‌های نرم، تغییرات ساختاری و عملکردی ریه‌ها را هم‌زمان نشان می‌دهد.

کاربردهای ام آر آی قفسه سینه

ام ‌آر‌ آی ریه زمانی به کار می‌آید که پزشک به تصویری دقیق‌تری از بافت‌ها، جریان خون و عملکرد ریه دارد و در عین حال نمی‌خواهد بیمار در معرض تابش قرار بگیرد.

این روش می‌تواند یافته‌های مبهم سی ‌تی ‌اسکن یا رادیوگرافی را روشن کند. حدود توده‌ها و ارتباط آن‌ها با ساختارهای اطراف را نشان بدهد و مرحله‌بندی سرطان ریه را دقیق‌تر مشخص کند.

ام آر ریه، علاوه‌بر ساختار، اطلاعات عملکردی مثل تهویه، پرفیوژن، حرکت دیافراگم و فرو‌ریزش راه‌های هوایی را هم ثبت می‌کند و برای پایش طولانی‌مدت بیماری‌های مزمن مفید است.

کاربردهای نوین آن به‌سمت غربالگری بدون تابش و ارزیابی منطقه‌ای تهویه و خون‌رسانی در حال گسترش است.

جهت تشخیص نارسایی قلبی می‌توانید به صورت آنلاین نوبت خود را از مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو دریافت کنید:

خطرات و عوارض ام آر آی ریه

همان‌طورکه گفتیم، ام‌ آر ‌آی از پرتو استفاده نمی‌کند و تاکنون عارضه‌ای از میدان‌های مغناطیسی یا امواج رادیویی گزارش نشده است.

ماده حاجب معمولی گادولینیوم هم عموماً ایمن است، اما افراد با مشکلات کلیوی باید قبل از آزمایش به پزشک اطلاع دهند.

همچنین میدان مغناطیسی قوی می‌تواند عملکرد ضربان‌ساز قلب و برخی ایمپلنت‌ها را مختل کرده و اجسام فلزی داخل بدن را جابه‌جا کند.

تفسیر نتایج ام آر آی ریه

نتیجه طبیعی یعنی ریه‌ها و قفسه سینه سالم هستند. نتیجه غیرطبیعی ممکن است به دلایل زیر باشد:

• پارگی، گشادشدن یا باریک‌شدن آئورت و رگ‌های بزرگ
• تجمع مایع اطراف قلب یا ریه‌ها
• سرطان ریه یا متاستاز از سایر نقاط بدن
• تومورهای قلب یا قفسه سینه
• ضعف یا ناهنجاری در عضله قلب
• گشادشدگی مسیرهای هوایی بزرگ
• بزرگ‌شدن غدد لنفاوی
• عفونت بافت یا دریچه قلب
• سرطان مری یا لنفوم
• توده‌ها، کیست‌ها یا ندول‌ها در قفسه سینه

خطرات و عوارض ام آر آی ریه

همان‌طورکه گفتیم، ام‌ آر ‌آی از پرتو استفاده نمی‌کند و تاکنون عارضه‌ای از میدان‌های مغناطیسی یا امواج رادیویی گزارش نشده است.

ماده حاجب معمولی گادولینیوم هم عموماً ایمن است، اما افراد با مشکلات کلیوی باید قبل از آزمایش به پزشک اطلاع دهند.

همچنین میدان مغناطیسی قوی می‌تواند عملکرد ضربان‌ساز قلب و برخی ایمپلنت‌ها را مختل کرده و اجسام فلزی داخل بدن را جابه‌جا کند.

تفسیر نتایج ام آر آی ریه

نتیجه طبیعی یعنی ریه‌ها و قفسه سینه سالم هستند. نتیجه غیرطبیعی ممکن است به دلایل زیر باشد:

• پارگی، گشادشدن یا باریک‌شدن آئورت و رگ‌های بزرگ
• تجمع مایع اطراف قلب یا ریه‌ها
• سرطان ریه یا متاستاز از سایر نقاط بدن
• تومورهای قلب یا قفسه سینه
• ضعف یا ناهنجاری در عضله قلب
• گشادشدگی مسیرهای هوایی بزرگ
• بزرگ‌شدن غدد لنفاوی
• عفونت بافت یا دریچه قلب
• سرطان مری یا لنفوم
• توده‌ها، کیست‌ها یا ندول‌ها در قفسه سینه

بیشتر بخوانید: ام آر آی سینه یا ام آر ماموگرافی چیست؟

هزینه ام آر آی ریه چقدر است؟

هزینه ام‌ آر ‌آی قفسه سینه به چند عامل زیر بستگی دارد.

• نوع دستگاه و تکنولوژی استفاده‌شده
• نیاز به تزریق ماده حاجب
• سابقه پزشکی
• پیچیدگی اسکن

مراکز تصویربرداری خصوصی معمولاً هزینه بالاتری نسبت به مراکز دولتی دارند. بیمه‌های درمانی بخشی از هزینه را پوشش می‌دهند، اما میزان پوشش بسته به نوع بیمه متفاوت است.

پیش از انجام ام آر آی شش و سینه، بهتر است با مرکز تصویربرداری تماس بگیرید و از قیمت دقیق و شرایط پرداخت مطلع شوید تا تصمیم‌گیری آگاهانه داشته باشید.

سردرد گردنی یا سرویکوژنیک، در اثر اختلالات عضلانی، مفصلی یا عصبی در ناحیه گردن ایجاد می‌شود و معمولاً با درد، محدودیت حرکتی و احساس فشار در پشت سر همراه است.

در این متن به توضیح سردرد گردنی، علائم و نشانه‌ها، دلایل بروز، روش‌های تشخیص، پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.

سردرد گردنی یا سرویکوژنیک چیست؟

سردرد گردنی یا سرویکوژنیک نوعی سردرد ثانویه است که ریشه آن به دلیل وجود مشکلاتی در ناحیه گردن و ستون فقرات برمی‌گردد.

در این حالت درد از عضلات، مفاصل یا اعصاب گردن به سمت سر منتقل می‌شود و به سردرد پشت سر، شقیقه یا اطراف چشم‌ها می‌انجامد.

آیا سردرد گردنی خطرناک است؟

در بیشتر موارد سردرد گردنی خطر جانی ندارد، اما می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر در ناحیه گردن یا ستون فقرات باشد.

گاهی سردرد پس از آسیب‌هایی مانند ضربه، کشیدگی شدید عضلات یا حتی شکستگی استخوان‌های گردن ایجاد می‌شود. در برخی موارد نیز ممکن است ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای باشد که به بررسی دقیق‌تری نیاز دارند.

سردرد سرویکوژنیک اغلب با درمان‌های فیزیوتراپی، دارودرمانی یا اصلاح وضعیت بدن بهبود می‌یابد. اما اگر درد شما پس از آسیب‌دیدگی آغاز شده، شدت آن رو به افزایش است یا با گذر زمان از بین نمی‌رود؛ باید تحت درمان جدی‌تری قرار بگیرید.

علائم سردرد گردنی

• حرکت دادن گردن سخت‌تر از حالت عادی می‌شود.
• احساس درد یا سنگینی در گردن وجود دارد.
• دردی ثابت و مداوم که حالت ضربانی ندارد.
• معمولاً از بخش پایینی سر آغاز می‌شود و به سمت یک طرف یا جلو گسترش می‌یابد.
• درد هنگام سرفه، عطسه یا نفس عمیق کشیدن افزایش می‌یابد.
• دوره‌های درد طولانی که ممکن است چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشند.

بیشتر بخوانید: سردرد تنشی چیست؟

علت بروز سردرد سرویکوژنیک چیست؟

 هر عاملی که بر مهره‌های بالایی گردن (C1 تا C3) یا ساختارهای متصل به آن تاثیرگذار باشد، می‌تواند باعث بروز سردرد گردنی می‌شود. دلایل دیگر بروز این نوع سردرد را عنوان می‌کنیم:

• آرتروز گردن: ساییدگی یا فرسایش مفاصل بین مهره‌های گردنی یکی از علل شایع سردرد است. در این حالت، مفاصل ملتهب می‌شوند و اعصاب اطراف را تحریک می‌کنند، در نتیجه درد از گردن به سر منتقل می‌شود.
• فشار یا گیر افتادن عصب: زمانی که یکی از اعصاب گردنی به‌ویژه در ناحیه C2 یا C3 تحت فشار قرار گیرد، ممکن است درد شدیدی در پشت سر یا شقیقه‌ها ایجاد شود.
• بیرون‌زدگی دیسک گردنی: اگر دیسک بین مهره‌ها از جای خود خارج شود، می‌تواند بر اعصاب گردن فشار وارد کند و موجب درد ناحیه گردن و سر شود.
• آسیب‌های فیزیکی مانند ضربه شلاقی: این آسیب معمولاً در اثر تصادف یا حرکات ناگهانی سر به جلو و عقب رخ می‌دهد و به کشیدگی شدید عضلات و رباط‌های گردن منجر می‌شود.
• رگ‌به‌رگ شدن یا کشیدگی عضلات گردن: نشستن طولانی‌مدت با وضعیت بدنی نامناسب، کار با کامپیوتر یا تلفن همراه برای ساعات زیاد می‌تواند باعث گرفتگی عضلات و تحریک اعصاب شود.
• شکستگی یا آسیب مهره‌های گردنی: در مواردی مانند شکستگی مهره‌ها یا جابجایی، فشار زیادی به اعصاب وارد می‌شود و سردرد ایجاد می‌کند.
• تومورها یا ضایعات ناحیه گردن: هر توده یا رشد غیرطبیعی در اطراف ستون فقرات گردنی ممکن است به اعصاب یا عروق فشار وارد کند و به بروز سردرد بیانجامد.

آیا می‌توان از بروز سردرد گردنی پیشگیری کرد؟

اگرچه نمی‌توانید تمام عوامل ایجادکننده سردرد سرویکوژنیک را به‌طور کنترل کنید، به ویژه آسیب‌های فیزیکی، اما با رعایت برخی نکاتی که در ادامه ذکر می‌کنیم، می‌توانید احتمال بروز آن را کاهش دهید:

• رعایت نکات ایمنی برای جلوگیری از سقوط، تصادف یا آسیب‌های ناگهانی
• حفظ وضعیت مناسب بدن هنگام نشستن یا ایستادن تا از قوز کردن و فشار اضافی به گردن جلوگیری شود.
• استفاده از بالش و تشک با ارتفاع و سفتی مناسب هنگام خواب
• انجام ماساژ برای کاهش تنش و گرفتگی عضلات گردن
• پیروی از برنامه ورزش منظم برای تقویت عضلات گردن و شانه‌ها

علت بروز سردرد سرویکوژنیک چیست؟

 هر عاملی که بر مهره‌های بالایی گردن (C1 تا C3) یا ساختارهای متصل به آن تاثیرگذار باشد، می‌تواند باعث بروز سردرد گردنی می‌شود. دلایل دیگر بروز این نوع سردرد را عنوان می‌کنیم:

• آرتروز گردن: ساییدگی یا فرسایش مفاصل بین مهره‌های گردنی یکی از علل شایع سردرد است. در این حالت، مفاصل ملتهب می‌شوند و اعصاب اطراف را تحریک می‌کنند، در نتیجه درد از گردن به سر منتقل می‌شود.
• فشار یا گیر افتادن عصب: زمانی که یکی از اعصاب گردنی به‌ویژه در ناحیه C2 یا C3 تحت فشار قرار گیرد، ممکن است درد شدیدی در پشت سر یا شقیقه‌ها ایجاد شود.
• بیرون‌زدگی دیسک گردنی: اگر دیسک بین مهره‌ها از جای خود خارج شود، می‌تواند بر اعصاب گردن فشار وارد کند و موجب درد ناحیه گردن و سر شود.
• آسیب‌های فیزیکی مانند ضربه شلاقی: این آسیب معمولاً در اثر تصادف یا حرکات ناگهانی سر به جلو و عقب رخ می‌دهد و به کشیدگی شدید عضلات و رباط‌های گردن منجر می‌شود.
• رگ‌به‌رگ شدن یا کشیدگی عضلات گردن: نشستن طولانی‌مدت با وضعیت بدنی نامناسب، کار با کامپیوتر یا تلفن همراه برای ساعات زیاد می‌تواند باعث گرفتگی عضلات و تحریک اعصاب شود.
• شکستگی یا آسیب مهره‌های گردنی: در مواردی مانند شکستگی مهره‌ها یا جابجایی، فشار زیادی به اعصاب وارد می‌شود و سردرد ایجاد می‌کند.
• تومورها یا ضایعات ناحیه گردن: هر توده یا رشد غیرطبیعی در اطراف ستون فقرات گردنی ممکن است به اعصاب یا عروق فشار وارد کند و به بروز سردرد بیانجامد.

تشخیص سردرد گردنی چگونه است؟

معمولاً پزشکان از رو‌ش‌های زیر برای تشخیص سردرد سرویکوژنیک استفاده می‌کنند:

• معاینه فیزیکی و بررسی علائم: پزشک در ابتدا، علائم فیزیکی بیمار را با دقت بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا نشانه‌های سردرد گردنی را بشناسد.

آزمایش‌ها و تصویربرداری پزشکی: برای تأیید تشخیص و رد سردرد گردنی، پزشکان از روش‌های تصویربرداری مانند آزمایش خون، اشعه ایکس، سی ‌تی ‌اسکن یا ام ‌آر‌ آی استفاده می‌کنند. این ابزارها در شناسایی آسیب‌ها یا مشکلات ساختاری در ستون فقرات گردنی مناسب هستند.

جهت تست سردرد گردنی در مرکز تصویربرداری بیمارستان عدل تهران، نوبت آنلاین خود را دریافت کنید:

آیا می‌توان از بروز سردرد گردنی پیشگیری کرد؟

اگرچه نمی‌توانید تمام عوامل ایجادکننده سردرد سرویکوژنیک را به‌طور کنترل کنید، به ویژه آسیب‌های فیزیکی، اما با رعایت برخی نکاتی که در ادامه ذکر می‌کنیم، می‌توانید احتمال بروز آن را کاهش دهید:

• رعایت نکات ایمنی برای جلوگیری از سقوط، تصادف یا آسیب‌های ناگهانی
• حفظ وضعیت مناسب بدن هنگام نشستن یا ایستادن تا از قوز کردن و فشار اضافی به گردن جلوگیری شود.
• استفاده از بالش و تشک با ارتفاع و سفتی مناسب هنگام خواب
• انجام ماساژ برای کاهش تنش و گرفتگی عضلات گردن
• پیروی از برنامه ورزش منظم برای تقویت عضلات گردن و شانه‌ها

درمان سردرد گردنی ممکن است؟

برای کاهش و مدیریت سردردهای سرویکوژنیک، چندین گزینه درمانی وجود دارد که در ادامه به توضیح دقیق آن‌ها می‌پردازیم.

فیزیوتراپی

 شامل انجام تمرینات تخصصی و کشش‌های گردن برای کاهش تنش عضلانی، بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات اطراف گردن است.

دارودرمانی

استفاده از داروهای خوراکی یا تزریقی برای کاهش سردرد گردنی و التهاب که باتوجه به نیاز بیمار توسط پزشک تجویز می‌شوند.

ابلیشن رادیوفرکانسی

روشی کم‌تهاجمی که با استفاده از انرژی حرارتی، اعصاب را هدف قرار می‌دهد و به کاهش درد کمک می‌کند.

عمل جراحی

در موارد نادر و شدید که درمان‌های غیرجراحی نتیجه‌بخش نباشند، جراحی بکار گرفته می‌شود.

سونوگرافی نسج نرم یکی از روش‌های تشخیصی پرکاربرد در پزشکی است که برای بررسی وضعیت بافت‌های مختلف بدن مورد بررسی قرار می‌گیرد. این روش به‌دلیل دقت بالا، سرعت و بی‌ضرر بودن در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها و آسیب‌های عضلانی، تاندونی و زیرجلدی بکار می‌رود.

سونوگرافی نسج نرم چیست؟

سونوگرافی نسج نرم برای مشاهده و بررسی جزئیات بافت‌های نرم بدن به ویژه در گردن و شکم کاربرد دارد. این بافت‌ها شامل عضلات، رباط‌ها، تاندون‌ها، غدد و حتی اندام‌های داخلی هستند.

در این روش، دستگاه اولتراسوند با انتشار امواج صوتی به بافت‌ها و دریافت بازتاب آن‌ها، تصویری زنده و دقیق از ساختار درونی بدن به دست می‌آورد. این تصاویر بلافاصله روی نمایشگر ظاهر می‌شوند و به پزشک اجازه می‌دهند وضعیت بخش‌های مختلف بدن را بدون نیاز به جراحی یا تابش اشعه بررسی کند.

مزایای سونوگرافی بافت نرم

مهم‌ترین مزیت‌های سونوگرافی نسج نرم عبارتند از:

مشاهده لحظه‌ای حرکات بافت‌ها

یکی از ویژگی‌های مهم آن، قابلیت نمایش زنده‌ بافت‌ها است. برخلاف روش‌هایی مانند ام ار آی یا سی ‌تی‌ اسکن که تصاویر ثابت ارائه می‌دهند، سونوگرافی امکان مشاهده‌ حرکت طبیعی عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها را در لحظه فراهم می‌کند.

روش ایمن، بدون درد و غیرتهاجمی

در سونوگرافی نسج نرم هیچگونه برش، تزریق یا تابش اشعه‌ای وجود ندارد.

پروب دستگاه روی پوست حرکت می‌کند تا امواج صوتی به‌درستی منتقل شوند. به‌همین دلیل، این روش برای همه افراد از جمله زنان باردار و بیمارانی که نیاز به تصویربرداری مکرر دارند، بی‌خطر محسوب می‌شود.

البته نظر نهایی پزشک مهم است.

هزینه کم و دسترسی آسان‌

در مقایسه با روش‌های دیگر تصویربرداری، سونوگرافی گزینه‌ای بسیار مقرون‌به‌صرفه است. این مزیت، آن ‌را به یکی از ابزارهای تشخیصی رایج در مراکز درمانی و اورژانسی تبدیل کرده است.

همچنین زمان انجام کوتاه و نیاز نداشتن به تجهیزات پیچیده، باعث شده که تقریباً در بیشتر مراکز قابل دسترس باشد.

دقت بالای سونوگرافی نسج نرم در نمایش بافت‌های نرم

این سونو به‌طور خاص برای بررسی ساختارهایی مانند عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها و بافت‌های زیرجلدی طراحی شده است.

برخلاف اشعه ایکس که تنها استخوان‌ها را به‌خوبی نمایش می‌دهد، این روش در کنار سونوگرافی داپلر قادر است حتی پارگی‌های جزئی، التهاب یا کشیدگی در بافت‌های نرم را با جزئیات نشان دهد.

کمک به هدایت سوزن

یکی از کاربردهای سونوگرافی، استفاده از آن برای هدایت سوزن در بیوپسی، تزریق دارو و تخلیه مایعات است.

پزشک با کمک تصویر زنده، سوزن را مستقیماً به محل دقیق آسیب هدایت می‌کند تا درمان با بیشترین دقت و کمترین ناراحتی انجام شود.

کاربرد در بخش‌های مختلف بدن

سونوگرافی نسوج نرم محدود به ناحیه خاصی نیست. از شانه، آرنج و زانو گرفته تا مچ دست، مچ پا و حتی گردن، همگی می‌توانند با این روش مورد بررسی قرار گیرند.

همین مورد موجب شده این روش به ابزاری کلیدی در تشخیص آسیب‌های اسکلتی‌ عضلانی و ورزشی تبدیل شود.

بیشتر بخوانید: سونوگرافی تیروئید

کاربردهای سونوگرافی نسج نرم

• بررسی فتق در دیواره شکم
• مشاهده توده‌ها
• تشخیص غدد لنفاوی دارای التهاب
• آسیب عضلانی
• پارگی رباط
• التهاب تاندون
• هماتوم پس از حادثه
• بررسی وجود اجسام خارجی در بدن
• ارزیابی اختلال در گردش خون

نحوه انجام سونوگرافی نسج نرم

برای انجام سونوگرافی نسج نرم گردن و شکم بیمار باید روی تخت دراز بکشد و ژل مخصوص روی ناحیه موردنظر زده می‌شود تا تصاویری بهتری بدست آید.

در برخی موارد، از وی خواسته می‌شود برای چند لحظه نفس خود را حبس کند یا موقعیت بدن خود را تغییر دهد تا بررسی دقیق‌تر انجام شود.

تمام فرایند معمولاً بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و پس از پایان، ژل از روی پوست پاک می‌شود.

این روش کاملاً بدون درد است و بیمار بلافاصله پس از اتمام سونوگرافی می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهد.

تصاویر به‌دست‌آمده توسط پزشک متخصص بررسی می‌شوند تا هرگونه تغییر یا ناهنجاری در بافت‌های نرم شناسایی شود.

جهت انجام سونوگرافی نسج نرم در بهترین مرکز سونوگرافی شرق تهران، نوبت آنلاین خود را دریافت کنید:

نکات مهم درباره سونوگرافی نسج نرم

• پیش از شروع معاینه، بیمار باید لباس‌های خود را درآورد تا سونوگرافی ناحیه موردنظر بهتر انجام شود.
• در صورت نیاز، مرکز درمانی روپوش مخصوص برای بیمار فراهم می‌کند.
• سونوگرافی نسج نرم شکم بدون نیاز به بیهوشی یا داروی آرام‌بخش انجام می‌شود.
• بیمار باید در طول انجام آزمایش کاملاً بی‌حرکت بماند تا تصاویر دقیق به‌دست آید.
• ممکن است از بیمار خواسته شود وضعیت بدن خود را تغییر دهد، نفسش را حبس کند یا در برخی موارد مانور والسالوا (بازدم بدون خروج هوا) انجام دهد.
• بیمار هنگام تماس ژل با پوست ممکن است احساس سردی کند.
• در حین حرکت مبدل روی پوست، فشار خفیفی احساس می‌شود.

آیا تا‌به‌حال کسی را دیده‌اید که در خواب حرکت کند، فریاد بزند یا حتی لگد بزند، آن هم بدون اینکه خودش متوجه شود؟ خواب سمبلی از آرامش و سکوت است، اما گاهی می‌تواند به صحنه‌ای خطرناک و غیرمنتظره تبدیل شود. برخی رفتارهای عجیب در خواب، با کابوس‌های معمولی توجیه نمی‌شوند و می‌توانند رازهایی را درباره مغز و سیستم عصبی ما فاش کنند.

در این متن، وارد دنیای پیچیده‌ اختلال رفتاری خواب REM می‌شویم تا با پدیده‌ای که خواب را تا این حد غیرقابل پیش‌بینی می‌کند، آشنا شویم.

خواب REM چیست؟

خوابREM  مرحله‌ای از چرخه خواب است که با حرکات سریع چشم، افزایش فعالیت مغزی و رویا دیدن همراه می‌شود. در این مرحله، امواج مغزی شبیه بیداری‌اند و متابولیسم مغز بالا است.

بااین‌حال، تون عضلانی بدن تقریباً به‌طور کامل کاهش می‌یابد تا از انجام حرکات فیزیکی رویاها جلوگیری شود.

مرحله خواب REM نقش مهمی در تثبیت حافظه، یادگیری و تنظیم هیجانات دارد و اختلالات آن می‌توانند با مشکلات عصبی، روانی و متابولیک مرتبط باشند.

این مرحله به‌طور دوره‌ای در طول شب تکرار می‌شود و حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد کل خواب بزرگسالان را تشکیل می‌دهد.

اختلال رفتاری خواب REM چیست؟

اختلال رفتاری خواب REM که به آن اختلال رفتاری خواب با حرکت سریع چشم (RBD) نیز گفته می‌شود، یک نوع اختلال خواب است که در آن مهار طبیعی عضلات بدن در مرحله خواب REM اتفاق نمی‌افتد.

در حالت طبیعی، در این مرحله مغز فعال است و رویاها رخ می‌دهند، اما بیشتر عضلات اسکلتی دچار فلج موقت می‌شوند تا فرد نتواند حرکات رویاهای خود را عملی کند.

در افراد مبتلا به RBD، این فلج موقت رخ نمی‌دهد و بدن قادر است به‌صورت غیرارادی حرکات فیزیکی یا صدا تولید کند، بی‌آنکه فرد از آن آگاه باشد.

این نوع پاراسومنیا، به‌ویژه با بیماری‌های عصبی دژنراتیو مانند پارکینسون، دمانس با لویی بادی و آتروفی سیستم چندگانه مرتبط است و در برخی موارد می‌تواند بدون علت زمینه‌ای ایجاد شود.

علائم اختلال رفتاری خواب REM

اغلب اختلال رفتاری REM با بروز حرکت سریع چشم، حرکات فیزیکی دست یا پا و با صداهای غیرارادی در طول خواب REM مشخص می‌شود.

فرد ممکن است دست یا پاهایش را تکان دهد، لگد یا مشت بزند، از تخت بلند شود یا صداهایی مانند حرف‌زدن، فریاد یا حتی ناسزاگفتن تولید کند. این رفتارها اغلب با رویاهای عمیق یا خشونت‌آمیز همراه است و فرد در طول خواب از آن آگاه نیست.

شدت و تکرار علائم این اختلال خواب می‌تواند متفاوت باشد و با گذشت زمان غالباً تشدید می‌شود.

بسیاری از بیماران فقط وقتی شریک یا هم‌اتاقی‌شان گزارش می‌دهد، متوجه مشکل خود می‌شوند. آن‌ها اغلب می‌توانند پس از بیداری محتوای رویا را به خاطر بیاورند.

علت بروز اختلال رفتاری خواب با حرکت سریع چشم چیست؟

علت دقیق بروز اختلال رفتاری خواب رم هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما چند عامل اصلی در بروز آن دخیل هستند.

RBD ایدیوپاتیک (خودبه‌خودی) معمولاً با آسیب یا اختلال در بخش پونس مغز مرتبط است؛ این بخش کنترل فلج عضلانی در REM را بر عهده دارد و آسیب آن با بیماری‌های نورودژنراتیو همراه است.

RBD ثانویه یا علامتی می‌تواند ناشی از نارکولپسی، مصرف یا ترک داروها و الکل و اختلالات دیگر باشد.

همچنین داروهای خاص به‌ویژه برخی ضدافسردگی‌ها، با ایجاد عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و سروتونین، می‌توانند باعث بروز اختلال رفتاری خواب REM شوند.

سایر عوامل خطر شامل سن بالای ۵۰ سال، جنس مذکر، آسیب سر، مصرف تنباکو یا مواجهه با سموم محیطی است.

بیشتر بخوانید: آپنه خواب چیست؟

تشخیص اختلال رفتاری خواب REM

اختلال رفتاری خواب با حرکت سریع چشم براساس ترکیبی از ارزیابی بالینی، مشاهدات شریک خواب و آزمایش‌های تخصصی انجام می‌شود. مهم‌ترین مراحل تشخیص به ترتیب عبارتند از:

1. معاینه جسمی و عصبی: پزشک وضعیت عمومی، عملکرد عصبی و علائم دیگر را بررسی می‌کند تا احتمال بیماری‌ را بسنجد.
2. گفت‌وگو با شریک یا هم‌اتاقی: پزشک از افراد نزدیک بیمار می‌پرسد که آیا او حرکات غیرطبیعی یا صداهای غیرارادی در خواب از خود بروز می‌دهد یا خیر. گاهی پرسش‌نامه‌ای درباره رفتارهای خواب در اختیار نزدیکان بیمار قرار می‌گیرد تا اطلاعات دقیق‌تری جمع‌آوری شود.
3. تست خواب (پلی‌سومنوگرافی): در این آزمایش، فعالیت قلب، ریه، مغز، حرکات چشم و عضلات، صداها و سطح اکسیژن خون در طول خواب پایش می‌شود. معمولاً ویدیویی هم ضبط می‌شود تا رفتارهای غیرارادی در طول REM ثبت گردد.

می‌توان از بروز اختلال رفتاری خواب REM پیشگیری کرد؟

روش‌های پیشگیری از بروز این اختلال هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، زیرا دلایل بروز آن عمدتاً عصبی و مرتبط با آسیب یا اختلال در مسیرهای مغزی هستند.

با این‌حال، کاهش مواجهه با سموم محیطی، مدیریت استرس مزمن، اجتناب از مصرف داروهای محرک یا الکل و مراقبت از سلامت مغز می‌تواند ریسک ابتلا را تا حدی کاهش دهد.

کنترل و درمان اختلال رفتاری خواب REM

معمولاً درمان اختلال RBD بر دو محور اصلی استوار است: ایجاد محیط خواب ایمن و استفاده از داروها.

۱. اقدامات ایمنی و تغییرات محیط خواب

ایجاد یک محیط خواب ایمن نخستین گام در کنترل اختلال رفتاری خواب REM است. ایجاد محیط ایمن شامل جابه‌جایی اشیای تیز، شیشه‌ای یا سنگین از اطراف تخت و نصب حفاظ‌های کنار تخت است. همچنین قراردادن تشک روی زمین برای مواردی که بیمار از تخت پایین می‌افتد، مفید است.

این اقدامات کمک می‌کنند تا خطر آسیب به بیمار یا فردی که کنار او می‌خوابد، کاهش یابد.

۲. دارو رمانی

در صورت تشدید علائم و ناکافی‌بودن اقدامات ایمنی، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند.

ملاتونین به‌عنوان اولین گزینه درمانی معمولاً توصیه می‌شود، زیرا کم‌عارضه است و به کاهش حرکات و صداهای غیرارادی در خواب کمک می‌کند. کلونازپام نیز یکی از داروهای مؤثر است که باعث کاهش کابوس‌ها و حرکات می‌شود. علاوه‌بر این، پرامیپکسول در برخی بیماران باعث کاهش علائم RBD شده است.

جهت تشخیص اختلالات خواب می‌توانید به صورت آنلاین نوبت خود را از مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو دریافت کنید:

اختلال خواب جزو مشکلاتی است که کیفیت زندگی، تمرکز و سلامت جسمی و روانی فرد را به‌طور جدی تحت تاثیر قرار می‌دهد. بسیاری از افراد بدون آنکه مطلع باشند از انواع مشکلات خواب رنج می‌برند.

پزشکان برای شناسایی دقیق اختلالات خواب از تست خواب یا پلی سومنوگرافی (PSG) کمک می‌گیرند.

تست خواب یا پلی سومنوگرافی چیست؟

تست خواب یا آزمایش چندگانه خواب یا پلی سومنوگرافی روشی برای تشخیص انواع اختلالات خواب است. در این آزمایش، فعالیت مغز، ضربان قلب، میزان اکسیژن خون، الگوی تنفس و حرکات بدن در هنگام خواب به‌صورت دقیق توسط دستگاه‌های مخصوص ثبت می‌شوند.

پزشک با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده می‌تواند الگوی خواب فرد را تحلیل و مشکلات احتمالی را شناسایی کند.

این بررسی معمولاً در مراکز خواب یا بخش‌های ویژه بیمارستانی و در هنگام شب انجام می‌شود.

در برخی موارد، امکان انجام آزمایش چندگانه خواب در خانه نیز وجود دارد. تست‌های خانگی بیشتر برای بررسی آپنه خواب به کار می‌روند.

تست خواب برای چه اختلالات خوابی کاربرد دارد؟

• خروپف
• آپنه یا وقفه تنفسی
• بی‌خوابی مزمن یا اینسومنیا
• اختلال رفتاری خواب
• سندرم فاز تاخیری خواب
• خوابگردی
• اختلال خواب شیفت کاری
• خواب آلودگی مفرد
• خواب پریشی
• اختلال حرکت دوره‌ای اندام
• حمله خواب یا نارکولپسی

آمادگی قبل از پلی سومنوگرافی

در روز انجام آزمایش چندگانه خواب باید چند نکته مهم را رعایت کنید تا نتایج دقیق‌تری به‌دست آید.

در ساعات بعدازظهر و شب پیش از تست، از مصرف خوراکی‌ها یا نوشیدنی‌های حاوی کافئین و الکل خودداری کنید. این مواد، کیفیت خواب و نتایج آزمایش را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

همچنین، بهتر است از خواب ظهر یا چرت بعد ناهار در‌ روز آزمایش دوری کنید تا بدون مشکل بتوانید این تست را انجام دهید‌.

اغلب اوقات پیش از مراجعه به مرکز خواب از شما خواسته می‌شود که دوش بگیرید تا پوست و موی شما تمیز باشد. با این حال نباید از لوسیون‌، ژل‌، اسپری، ادکلن و لوازم آرایشی استفاده کنید. این مواد ممکن است عملکرد حسگرهای دستگاه را با مشکل مواجه سازند.

نحوه انجام تست خواب

پلی سومنوگرافی یا تست خواب به‌صورت زیر انجام می‌شود:

1.    ورود به مرکز خواب

اگر قرار است تست خواب را در مرکز مخصوصی انجام دهید باید یک شب را در‌ آنجا بمانید. می‌توانید وسایل شخصی، لباس و لوازمی را که معمولاً پیش از خواب استفاده می‌کنید، با خود ببرید.

2.    استقرار در فضای انجام تست

اتاق‌های مراکز خواب طراحی شده‌اند تا محیطی آرام داشته باشند. فضا تاریک و بی‌صدا است. هر فرد اتاق مجزا و سرویس بهداشتی اختصاصی دارد.

در گوشه اتاق یک دوربین دید در شب نصب شده است تا تکنسین بتواند حرکات شما را مشاهده کند.

3.    نصب حسگرها و آماده‌سازی برای خواب

پیش از شروع خواب، تکنسین حسگرهایی کوچک را با چسب مخصوص روی قسمت‌های مختلف بدن از جمله روی پوست سر، شقیقه‌ها، قفسه سینه و پاها قرار می‌دهد.

این حسگرها با سیم‌هایی ظریف به کامپیوتر متصل می‌شوند تا اطلاعات ثبت شود. سیم‌ها انعطاف‌پذیر هستند و امکان حرکت در رختخواب را فراهم می‌کنند.

4.    نظارت در طول شب

زمانی که خوابیده‌اید، تکنسین از اتاق مانیتورینگ موارد زیر را زیرنظر می‌گیرد:

• فعالیت مغزی (امواج مغز)
• حرکات چشم
• ضربان قلب
• الگوی تنفس
• میزان اکسیژن خون
• حرکات بدن، سینه و شکم
• خروپف یا سایر صداهای تنفسی

اگر در طول شب به کمک نیاز داشته باشید، می‌توانید از طریق سیستم مستقر‌ در اتاق با تکنسین صحبت کنید.

5.    استفاده از دستگاه‌های کمک‌تنفسی

در برخی موارد، پزشک ممکن است از شما بخواهد دستگاه فشار مثبت راه هوایی (PAP) را استفاده کنید.

این دستگاه شامل ماسکی است که روی بینی یا صورت قرار می‌گیرد و با جریان ملایمی از هوا، مسیر تنفسی را باز نگه می‌دارد.

پیش از شروع آزمایش، می‌توانید این دستگاه‌ را امتحان کنید تا در صورت نیاز دچار مشکل نشوید.

6.    کیفیت خواب و دقت نتایج

ممکن است در مرکز خواب به‌راحتی خانه خود نخوابید، اما جای نگرانی نیست؛ زیرا حتی خواب کوتاه نیز برای ثبت داده‌های لازم کافی است.

جهت تشخیص اختلال خواب خود می توانید به مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو مراجعه کنید:

آزمایش چندگانه خواب چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان انجام پلی‌سومنوگرافی اغلب بین ۶ تا ۸ ساعت است‌.

به‌طور معمول، شما عصر یا اوایل شب به مرکز خواب مراجعه می‌کنید و تست از حدود ۱۰ یا ۱۱ شب آغاز می‌شود و تا صبح روز بعد (حدود ۶ یا ۷ صبح) ادامه دارد.

در این مدت، تمام مراحل خواب از جمله خواب سبک، خواب عمیق و حرکت سریع چشم ثبت و تحلیل می‌شوند.

اگر پلی سومنوگرافی را در منزل انجام دهید، زمان آن تقریباً مشابه است.

آیا تست خواب در خانه امکان پذیر است؟

همانطور که اشاره کردیم، شما می‌توانید آزمایش چندگانه خواب را در خانه نیز انجام دهید.

در این‌صورت، دستگاه مخصوص به شما تحویل داده می‌شود و راهنمای کامل درباره نحوه استفاده از آن دراختیارتان قرار می‌گیرد. مسلماً در اینصورت هزینه بیشتری باید پرداخت کنید.

برای انجام این آزمایش در خانه باید مطابق روال همیشگی خود به خواب بروید و حسگرها را طبق دستورالعمل روی بدن قرار دهید و دستگاه را روشن کنید.

اغلب از فرد خواسته می‌شود گزارشی از ساعات خواب و بیداری خود بنویسد تا پزشک بتواند داده‌ها را بهتر تحلیل کند.

هزینه تست خواب چقدر است؟

هزینه آزمایش چندگانه خواب باتوجه به عواملی مانند محل انجام آزمایش (بیمارستان یا خانه)، نوع پوشش بیمه، تجهیزات مورداستفاده و حتی دستمزد پزشک متغیر است و مبلغ ثابتی نمی‌توان درنظر گرفت.