اختلالات نورومتابولیک (Neurometabolic Disorder) یکی از حوزه‌های پیچیده علم پزشکی است که مرزهای دانش ما درباره عملکرد مغز و سیستم عصبی را به چالش می‌کشد. این بیماری‌ها می‌توانند تاثیرات قابل توجهی بر فعالیت‌های روزمره، رشد و عملکرد بدن داشته باشند. اما نکته مهم، چالش‌های موجود در تشخیص و درمان آن‌هاست که هنوز به‌طور کامل شناخته نشده‌اند.

اختلالات نورومتابولیک چیست؟

اختلالات نورومتابولیک یا بیماری‌های متابولیک عصبی گروهی از بیماری‌های ژنتیکی هستند که متابولیسم بدن را مختل می‌کنند. در این بیماری‌ها، بدن نمی‌تواند مواد مغذی مانند کربوهیدرات، چربی یا پروتئین را به‌درستی پردازش کند و در نتیجه برخی مواد بیش‌ازحد یا کمتر از حد لازم تولید می‌شوند.

به زبان ساده، نورومتابولیک‌ها بیماری‌هایی هستند که در آن‌ها سیستم بدن در تولید یا استفاده از انرژی از غذا دچار مشکل می‌شود و پیامدهای آن می‌تواند گسترده و پیچیده باشد.

این بیماری‌ها معمولاً در کودکان ظاهر می‌شوند، اما برخی موارد می‌توانند در بزرگ‌سالی نیز بروز کنند.

انواع بیماری‌های نورومتابولیک

اختلالات نورومتابولیک شامل گروه گسترده‌ای از بیماری‌ها هستند و عملکرد یا رشد سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در ادامه شما را با تعدادی از مهم‌ترین آن‌ها آشنا می‌کنیم.

فنیل‌ کتونوری

یکی از شناخته‌شده‌ترین اختلالات نورومتابولیک است که باعث تجمع فنیل ‌آلانین در بدن می‌شود و اثرات مخربی بر مغز دارد.

غربالگری نوزادی و اصلاح رژیم غذایی در کشورهای توسعه‌یافته موجب کاهش عوارض شدید عصبی در کودکان شده است. بااین‌حال، مدیریت بزرگسالان مبتلا و زنان باردار بدون درمان، همچنان چالش‌برانگیز است.

کمبود بیوتینیداز

این بیماری معمولاً با تشنج‌های مقاوم به دارو و علائم عصبی شدید در اوایل زندگی بروز می‌کند.

خوشبختانه، با تجویز مکمل بیوتین می‌توان اثرات بیماری را به‌طور قابل توجهی کنترل کرد. غربالگری نوزادی قادر است بسیاری از این بیماران را پیش از بروز علائم شناسایی کند.

سندرم سانفیلیپو

این سندرم نوعی اختلال لیزوزومی است که باعث تجمع مواد زائد متابولیک در سلول‌ها می‌شود و به تدریج باعث افت عملکرد شناختی و حرکتی می‌شود.

علائم آن شامل عقب‌ماندگی ذهنی، مشکلات رفتاری و کاهش مهارت‌های حرکتی است و معمولاً در سال‌های ابتدایی کودکی شروع می‌شود.

آدرنولکودیستروفی (ALD)

ALD یک اختلال ژنتیکی نادر است که بر غلاف میلین سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد و باعث اختلالات حرکتی، ضعف عضلانی و تغییرات رفتاری می‌شود.

این بیماری اغلب در پسران و در سنین کودکی بروز می‌کند و تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب برای جلوگیری از پیشرفت سریع اهمیت دارد.

نئوپیلوسینوز عصبی دیررس

این بیماری عصبی پیش‌رونده در دوران کودکی ظاهر می‌شود و باعث تحلیل‌رفتن نورون‌ها، از دست رفتن مهارت‌های حرکتی و شناختی و بروز تشنج می‌شود.

میتوکندری پاتی‌ها

این اختلالات ناشی از نقص عملکرد میتوکندری‌ها هستند و می‌توانند منجر به ضعف عضلانی، اختلالات عصبی و مشکلات چندسیستمی شوند.

بسته به‌شدت بیماری، مدیریت شامل درمان‌های حمایتی، اصلاح تغذیه و کنترل علائم است.

سندرم رت

این سندرم عمدتاً دختران را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث اختلالات رشد عصبی، کاهش مهارت‌های حرکتی و زبان و رفتارهای غیرطبیعی می‌شود.

درمان شامل توان‌بخشی، مدیریت علائم و پشتیبانی آموزشی و اجتماعی است.

اختلالات چرخه اوره

نقص در آنزیم‌های سنتز اوره، مانند کاربامیل فسفات سنتتاز، باعث هیپرآمونمی می‌شود. آمونیاک سمی بر مغز تاثیر می‌گذارد و منجر به تشنج، کما و آسیب دائمی عصبی می‌شود. علائم پس از استرس‌های کاتابولیک ظاهر می‌شود.

درمان آن شامل رژیم کم‌پروتئین، بنسیل‌پنی‌سیلین و همودیالیز است؛ پیوند کبد در موارد شدید نجات‌بخش است.

بیشتر بخوانید: نورورادیولوژی چیست؟

علت بروز اختلالات متابولیک عصبی چیست؟

همان طور که ابتدای متن گفتیم، بیماری‌های متابولیک عصبی ناشی از جهش‌های ژنتیکی هستند که کد ژنتیکی بدن را تغییر می‌دهند و عملکرد طبیعی متابولیسم سلولی را مختل می‌کنند. این جهش‌ها ممکن است از والدین بدون علائم به ارث برسند یا به‌صورت تغییرات جدید در ژن‌های کودک ایجاد شوند.

چنین نقص‌هایی معمولاً بر آنزیم‌ها یا پروتئین‌های واسطه‌ای که در فرآیندهای متابولیک نقش دارند اثر می‌گذارند و توانایی بدن برای تولید، ذخیره یا استفاده از انرژی به‌طور صحیح را محدود می‌کنند.

علائم و نشانه‌های اختلالات نورومتابولیک

اختلالات نورومتابولیک می‌توانند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کنند که بسته به‌ نوع بیماری و سن بیمار متفاوت است. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تشنج‌های کنترل‌نشده
• از دست رفتن مهارت‌های حرکتی یا شناختی
• حرکات غیرطبیعی و ضعف عضلانی
• مشکلات بینایی مانند نابینایی کورتی‌کال، آب مروارید یا ناهنجاری‌های شبکیه
• اختلالات شنوایی
• رشد غیرطبیعی سر از جمله میکروسفالی یا ماکروسفالی

تشخیص بیماری نورومتابولیک

تشخیص اختلال نورومتابولیک ابتدا با معاینه بالینی دقیق توسط پزشک متخصص آغاز می‌شود.

براساس این معاینه و تاریخچه پزشکی بیمار، پزشک ممکن است مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را برای تشخیص دقیق‌تر درخواست کند. این آزمایش‌ها شامل آزمایش‌های خون و ادرار برای بررسی عملکرد متابولیک، آزمایش مایع مغزی نخاعی (که نیاز به نمونه‌برداری از نخاع دارد)، تصویربرداری مغزی مانند ام آر آی مغز و در برخی موارد بیوپسی از بافت‌هایی مانند عضله، کبد یا پوست می‌باشد.

ام ار اسپکتروسکوپی نیز یک تکنیک غیرتهاجمی تصویربرداری است که برای ارزیابی متابولیت‌های مغزی استفاده می‌شود.

جهت تشخیص اختلالات متابولیک می‌توانید به صورت آنلاین نوبت خود را از مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو دریافت کنید:

درمان بیماری‌های متابولیک عصبی

درمان اختلالات نورومتابولیک بستگی به نوع و شدت بیماری دارد.

در برخی موارد، درمان‌های حمایتی مانند اصلاح رژیم غذایی، مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی، و استفاده از داروهای خاص برای کنترل علائم مانند تشنج یا حرکات غیرطبیعی توصیه می‌شود.

در مواردی که نقص آنزیمی وجود دارد، درمان جایگزینی آنزیم می‌تواند مفید باشد.

همچنین، در برخی اختلالات، پیوند سلول‌های بنیادی یا درمان‌های ژنتیکی در حال بررسی هستند.

این درمان‌ها به هدف بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش پیشرفت بیماری طراحی شده‌اند.

سردرد پشت سر از جمله شایع‌ترین انواع دردهای ناحیه سر و گردن محسوب می‌شود که از احساس سنگینی خفیف تا دردی تیز و مداوم متغیر است. درد پشت سر به‌دلایل مختلفی مانند گرفتگی عضلات گردن، مشکلات ستون فقرات گردنی، فشار خون بالا، استرس یا حتی وضعیت نامناسب بدن هنگام نشستن و خوابیدن بروز می‌کند.

بسیاری از افراد درد‌ پشت سر را موقتی و بی‌اهمیت تلقی می‌کنند، اما گاهی اوقات این مشکل می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد.

درد پشت سر نشانه چیست؟

درد پشت سر می‌تواند علت‌های متفاوتی داشته باشد؛ به‌همین دلیل، به یک بیماری مشخص محدود نمی‌شود. در بسیاری از موارد این نوع درد به‌دلیل عواملی مانند سردرد تنشی، استرس، کمبود خواب یا وضعیت نادرست بدن بروز می‌کند.

گاهی هم علت آن مشکلاتی مانند میگرن، آرتروز گردنی، دیسک گردن و نورالژی اکسیپیتال (تحریک اعصاب پشت گردن) است.

آیا درد پشت سر خطرناک است؟

سردرد پشت سر اغلب اوقات خطرناک نیست و ناشی از عوامل ساده‌ای مانند استرس، آپنه خواب و خستگی است؛ اما اگر این درد شدیدتر از حالت عادی باشد یا به‌مرور زمان بدتر شود باید آن را جدی بگیرید.

علاوه‌بر این، اگر سردرد با علائمی مانند تب و سفتی گردن، تغییرات ناگهانی در خلق‌وخو، اضطراب شدید و غیرقابل کنترل، اختلال در گفتار مانند لکنت یا ضعف کلام، یا دردهای بسیار شدید و غیرقابل تحمل همراه باشد، بهتر است برای بررسی بیشتر به پزشک متخصص مراجعه کنید.

دلایل بروز سردرد پشت سر

همان‌طورکه اشاره کردیم، درد پشت سر و گردن به‌دلایل مختلفی رخ می‌دهند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

سردرد تنشی

سردرد تنشی شایع‌ترین دلیل درد در‌ ناحیه پشت سر است که معمولاً با درد در ناحیه پیشانی یا پشت سر بروز می‌کند و از نیم ‌ساعت تا چند روز طول می‌کشد.

عواملی مانند استرس، خستگی و کمبود خواب از عوامل تشدیدکننده آن هستند.

میگرن

درد اغلب از یک سمت سر شروع می‌شود، از شقیقه‌ها عبور می‌کند و به پشت سر می‌رسد.

این نوع سردرد اغلب با حالت تهوع، استفراغ، درد ضربان‌دار شدید، حساسیت به نور یا صدا و حتی آبریزش چشم همراه است.

سردرد خوشه‌ای

سردرد خوشه ‌ای هرچند نادر است، اما در صورت بروز شدت بسیار بالایی دارد. این سردردها در بازه‌های زمانی مشخص ایجاد می‌شوند و ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه یابند.

وضعیت نامناسب بدن

نشستن یا ایستادن نادرست، گردن و شانه‌ها را دچار گرفتگی می‌کند و باعث درد مبهم و ضربان‌دار در پایین جمجمه می‌شود.

آرتروز گردنی

التهاب مفاصل گردن به سردردهای آرتروزی می‌انجامد؛ این درد با حرکت دادن گردن تشدید می‌‌شود و بیشتر در پشت سر و گردن بروز می‌کند.

سردرد گردنی (سرویکوژنیک)

آسیب یا فتق دیسک گردن دلیل سردرد گردنی است که از پشت سر شروع می‌شود و تا شقیقه‌ها و پشت چشم‌ها گسترش می‌یابد.

سردرد ناشی از کاهش فشار مایع نخاعی

نشت مایع مغزی نخاعی در اثر آسیب یا عمل جراحی، سردردهای ناگهانی یا مداومی ایجاد می‌کند.

نورالژی اکسیپیتال

در این وضعیت، اعصاب پشت گردن تا پشت سر تحریک می‌شوند و دردی تیرکشنده یا ضربان‌دار ایجاد می‌کنند.

بیماری ام اس

بیماری ام اس نیز می‌تواند به درد در ناحیه پشت سر منجر شود. این مورد زمانی ایجاد می‌شود که نخاع گردنی به‌دلیل بیماری آسیب دیده باشد.

بیشتر بخوانید: انواع سردرد

می‌توان از بروز درد پشت سر و گردن پیشگیری کرد؟

تا حدود زیادی بله؛ برای پیشگیری از سردرد پشت سر می‌توانید از روش‌های زیر‌ کمک بگیرید:

• در زمان نشستن پشت میز یا کار با تلفن همراه، گردن و شانه‌ها را صاف نگه دارید و از قوز کردن یا خم‌کردن طولانی‌مدت سر خودداری کنید.
• انجام تمرین‌های آرام‌سازی، مدیتیشن، یوگا یا نفس‌کشیدن عمیق به کاهش تنش‌های عضلانی و پیشگیری از سردردهای تنشی کمک می‌کند.
• خواب شبانه باکیفیت و در ساعات مشخص به کاهش احتمال سردردهای مکرر کمک می‌کند.
• نوشیدن آب کافی در طول روز از عوامل مهم جلوگیری از سردرد به‌ویژه در هوای گرم یا فعالیت بدنی است.
• ورزش سبک تا متوسط مانند پیاده‌روی، شنا یا حرکات کششی گردن و شانه‌ها گردش خون را بهبود می‌دهد و از گرفتگی عضلات جلوگیری می‌کند.

راه‌های درمان سردرد پشت سر

بیشتر سردردهای پشت سر، گردن و گوش را می‌توان با روش‌های خانگی یا مسکن‌های تجویزی پزشک کاهش داد. اما اگر سردرد‌ها شدید، طولانی یا مکرر باشند، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا وجود بیماری‌های جدی مانند تومور مغزی بررسی شود.

درد ناشی از آرتروز گردن

استفاده از داروهای ضدالتهاب تجویزی به‌همراه گرمادرمانی به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند.

درد ناشی از دیسک گردن

فیزیوتراپی، انجام حرکات کششی ملایم، تزریق دارو در فضای اپیدورال برای کاهش التهاب و در موارد شدید، جراحی برای درمان این نوع سردرد پیشنهاد می‌شود.

درد ناشی از سردردهای تنشی

درد پشت سر و گوش ناشی ناشی از این مورد معمولاً با مسکن‌های ساده تجویزی پزشک تسکین پیدا می‌کنند.

درد ناشی از میگرن

برای درمان این درد، داروهای تجویزی مخصوص میگرن توسط پزشک ارائه می‌شود؛ اما میزان اثر آن‌ها در افراد مختلف، فرق می‌کند.

درد ناشی از نورالژی اکسیپیتال

ترکیبی از گرما درمانی، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، ماساژ، فیزیوتراپی و شل‌کننده‌های عضلانی در کاهش درد پشت سر که براثر نورالژی اکسیپیتال ایجاده شده است، موثر هستند.

جهت تشخیص انواع دردهای پشت سر، گردن و گوش می‌توانید به صورت آنلاین نوبت خود را از مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو دریافت کنید:

تشخیص دقیق بیماری‌های مغز و نخاع نقش حیاتی در روند درمان آن‌ها دارد و اینجاست که تخصص نورورادیولوژی اهمیت پیدا می‌کند. این رشته، شاخه‌ای از تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از فناوری‌هایی مانند سی تی اسکن، ام آر آی و رادیولوژی، ساختارها و عملکرد سیستم عصبی مرکزی و محیطی را بررسی می‌کند.

این تخصص به پزشکان کمک می‌کند تا اختلالات مغزی، ضایعات نخاعی، تومورها و آسیب‌های عصبی را با دقت بالا تشخیص دهند و مسیر درمانی مناسب را انتخاب کنند.

اگر به‌دنبال بهترین نورورادیولوژیست تهران هستید و یا می‌خواهید درباره نورورادیولوژی اطلاعات بیشتری کسب کنید، این متن برای شما نوشته شده است.

نورورادیولوژی چیست؟

نورورادیولوژی شاخه‌ای از رادیولوژی تشخیصی است که به تشخیص بیماری‌ها و ناهنجاری‌های مغز، نخاع، سر و گردن می‌پردازد. نورورادیولوژیست با استفاده از تصاویر دقیق پزشکی، سیستم عصبی را بررسی و بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، تومور، آنوریسم مغزی، آلزایمر و بسیاری موارد دیگر را شناسایی می‌کند.

آن‌ها علاوه‌بر تشخیص، برخی درمان‌های کم‌تهاجمی مانند آمبولیزاسیون و قراردادن استنت را نیز انجام می‌دهند.

کاربردهای نورورادیولوژی در تشخیص بیماری‌ها

نورورادیولوژی کاربردهای گسترده‌ای در تشخیص بیماری‌ها و آسیب‌های سیستم عصبی دارد. بهترین نورورادیولوژیست تهران با تصویربرداری دقیق از مغز، نخاع و اعصاب محیطی، می‌تواند بیماری‌هایی زیر را تشخیص دهد.

• آنوریسم‌ها: تشخیص تورم غیرطبیعی دیواره عروق مغز که خطر پارگی و خون‌ریزی را افزایش می‌دهد.
• بدشکلی‌های عروقی مغز: تشخیص اتصالات غیرطبیعی بین شریان‌ها و وریدها که می‌تواند باعث سکته یا خون‌ریزی شود.
• سکته‌های مغزی: شناسایی سکته‌های ایسکمیک یا هموراژیک برای تعیین سریع‌ترین و موثرترین درمان
• تومورهای مغز و نخاع: تشخیص تومورهای خوش‌خیم و بدخیم برای برنامه‌ریزی جراحی یا درمان‌های دیگر
• اختلالات دژنراتیو: تشخیص پارکینسون، آلزایمر، ام‌ اس و موارد دیگر با بررسی تغییرات مغزی ناشی از بیماری‌های پیش‌رونده عصبی
• اختلالات عملکردی: کمک به شناسایی علت مشکلات عصبی مانند سردرد، تشنج و سرگیجه بدون آسیب ساختاری واضح
• عفونت‌های مغز و نخاع: بررسی میزان و محل عفونت برای درمان مناسب بیماریهایی مانند مننژیت، انسفالیت و آبسه
• اختلالات حرکتی و نوروماسکولار: تشخیص آسیب‌ها یا بیماری‌های اعصاب محیطی و عضلات مانند فلج بل، نوروپاتی محیطی و میاستنی گراویس

بیشتر بخوانید: حجم‌ سنجی مغز چیست؟

نورورادیولوژیست کیست و چه خدماتی ارائه می‌دهد؟

نورورادیولوژیست پزشکی متخصص در تصویربرداری و تشخیص بیماری‌های مغز، نخاع، سر و گردن است. این تخصص نیازمند تحصیلات طولانی است و پزشکان برای رسیدن به این مرحله باید دوره‌های زیر را بگذرانند:

• دوره پزشکی عمومی: 7 سال پزشکی عمومی
• رزیدنتی رادیولوژی: ۴ سال رزیدنتی در رادیولوژی، برای تسلط بر اصول تصویربرداری و تفسیر تصاویر
• آموزش فوق‌تخصصی: ۱ تا ۲ سال فلوشیپ نورورادیولوژی، شامل یادگیری تکنیک‌های پیشرفته MRI CT، آنژیوگرافی مغز و روش‌های درمان کم‌تهاجمی
• تخصص‌های اختیاری: امکان آموزش در رادیولوژی مداخله ای(درمان آنوریسم‌ها و بدشکلی‌های عروقی) یا نورورادیولوژی کودکان
• دوره‌های بازآموزی: شامل امتحانات دوره‌ای و آموزش مداوم برای به‌روزماندن با پیشرفت‌های تکنولوژی و روش‌های درمان.

بهترین متخصص نورورادیولوژی علاوه‌بر تفسیر تصاویر، در انتخاب بهترین روش تصویربرداری و هدایت درمان‌های کم‌تهاجمی نیز نقش دارد.

این آموزش طولانی و دقیق باعث می‌شود آن‌ها بتوانند تشخیص‌های پیچیده و درمان‌های پیشرفته را با بالاترین دقت ارائه دهند.

همکاری نزدیک با نورولوژیست‌ها، جراحان مغز و اعصاب و دیگر متخصصان، بهترین نتیجه را در زمینه تشخیص و درمان فراهم می‌سازد.

جهت مراجعه به بهترین نورورادیولوژیست تهران، نوبت آنلاین خود را دریافت کنید:

چه موقع باید به نورورادیولوژیست مراجعه کنیم؟

به‌طور کلی، اگر پزشک شما (نورولوژیست یا متخصص مغز و اعصاب) به تصویربرداری پیشرفته نیاز داشته باشد، شما را به نورورادیولوژیست ارجاع می‌دهد. در ادامه مهم‌ترین مواردی را که نیاز به مراجعه به متخصص نورورادیولوژی دارید را آورده‌ایم.

• مشکلات مغزی ناگهانی یا آسیب تروماتیک مغز که نیاز به تصویربرداری فوری دارد.
• تشخیص تومورهای مغز و نخاع، یا ضایعاتی که در سایر آزمایش‌ها شناسایی نشده‌اند.
• سردردهای شدید و مزمن، تشنج، سرگیجه یا اختلالات تعادل که علت دقیق آن‌ها مشخص نیست.
• بیماری‌های دژنراتیو عصبی و دیگر اختلالات پیش‌رونده که بررسی ساختاری یا عملکردی مغز را نیاز دارند.
• آسیب‌های نخاعی یا اعصاب محیطی که نیاز به تصویربرداری تخصصی دارد.
• آنوریسم‌ها، بدشکلی‌های عروقی (AVM) یا استنوز عروق که ممکن است به درمان کم‌تهاجمی نیاز داشته باشند.
• افرادی که تحت آمبولیزاسیون، استنت‌گذاری یا درمان‌های مداخله‌ای قرار گرفته‌اند.

بهترین نورورادیولوژیست تهران کیست؟

دکتر آیدین تقی ‌لو یکی از برجسته‌ترین نورورادیولوژیست‌های تهران است که در زمینه تصویربرداری عصبی پیشرفته، فعالیت می‌کند. ایشان تخصص رادیولوژی خود را از دانشگاه علوم پزشکی تهران دریافت کرده و با سال‌ها تجربه حرفه‌ای، در تشخیص دقیق بیماری‌های مغز، نخاع و سر و گردن نقش کلیدی دارند.

دکتر تقی ‌لو علاوه‌بر فعالیت بالینی، سابقه علمی قابل توجهی نیز دارد و مقالات متعددی در مجلات معتبر اروپایی و آمریکایی به چاپ رسانده است. ایشان چندین مرکز پیشرفته رادیولوژی، را تاسیس کرده‌اند و خدمات تصویربرداری دقیق و پیشرفته‌ای را در مراکز خود ارائه می‌دهند.

میگرن یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی است که با سردردهای شدید و تکرارشونده همراه است.

شدت و نوع علائم میگرن در افراد مختلف متفاوت است و همین موضوع باعث می‌شود به دسته‌ها و انواع گوناگونی تقسیم بندی شود. شناخت دقیق بیماری و نوع آن، نخستین گام برای انتخاب روش درمان مناسب و کنترل بهتر آن است.

میگرن چیست؟

میگرن نوعی سردرد شدید و تکرارشونده است که معمولاً با درد ضربان‌دار یا کوبنده در یک سمت سر همراه می‌شود و می‌تواند از چند ساعت تا چند روز ادامه یابد.

این بیماری تنها یک درد ساده در قسمت سر نیست، بلکه اغلب با علائمی مانند تهوع، حساسیت به نور و صدا، تاری دید و اختلال در تمرکز همراه است. به همین دلیل می‌تواند زندگی روزمره فرد را به‌طور جدی تحت‌تأثیر قرار دهد.

بیشتر بخوانید: میگرن عصبی

مراحل و فازهای مختلف میگرن چیست؟

در برخی افراد، پیش از شروع حمله، تغییرات خلقی، خستگی، اختلال خواب یا افزایش تشنگی دیده می‌شود که به آن فاز پرودروم (Prodrome) گفته می‌شود.

گاهی نیز مرحله‌ای به نام اورا (Aura) رخ می‌دهد که شامل اختلالات بینایی، ضعف عضلانی، بی‌حسی یا مشکل در گفتار است.

پس از سردرد، دوره‌ای موسوم به پست‌دروم (Postdrome) آغاز می‌شود که با خستگی، سرگیجه و کاهش تمرکز همراه است.

برای تشخیص انواع میگرن با پیشرفته‌ترین تجهیزات تصویربرداری، نوبت آنلاین خود را دریافت کنید:

انواع میگرن‌ها و علائم

در ادامه شما را با 7 نوع مختلف میگرن و علائم هرکدام از آن‌ها آشنا می‌کنیم.

1.    میگرن مزمن

میگرن مزمن، حالتی است که فرد در طول ماه حداقل ۱۵ روز سردرد دارد که دست‌کم ۸ روز آن همراه با علائم میگرنی است.

تفاوت اصلی آن با میگرن اپیزودیک (دوره‌ای) در تکرار و طولانی‌بودن حملات است، به‌طوری‌که گاهی مرز میان یک حمله و شروع حمله بعدی نامشخص است. در این نوع، علائم کلاسیک همچنان دیده می‌شود و شدت و تداوم آن‌ها زندگی روزمره را مختل می‌کند.

این وضعیت در زنان شایع‌تر است و می‌تواند در اثر عواملی مانند اضافه‌وزن، مصرف بیش‌ازحد داروهای مسکن، اختلالات خواب یا مشکلات روحی تشدید شود.

2.    میگرن همی‌پلژیک

میگرن همی ‌پلژی یکی از انواع نادر و پیچیده‌ است که علاوه‌بر علائم معمول، ضعف عضلانی موقت در یک سمت بدن را ایجاد می‌کند. این ضعف معمولاً در مرحله‌ی اورا بروز کرده و می‌تواند با تغییرات بینایی، بی‌حسی، اختلال گفتار، خستگی و گیجی همراه باشد. نوع همی‌پلژیک، خود به دو دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود:

• همی ‌پلژیک خانوادگی: ناشی از جهش‌های ژنتیکی و سابقه‌ی خانوادگی.
• همی ‌پلژیک پراکنده: بدون سابقه‌ی خانوادگی و به‌صورت تصادفی رخ می‌دهد.

علائم این نوع میگرن شباهت زیادی به سکته مغزی دارد، به همین دلیل برای بسیاری از بیماران نگران‌کننده است.

اگرچه به‌طور معمول این حملات پس از چند روز برطرف می‌شوند، در موارد نادر ممکن است هفته‌ها ادامه یابند.

شروع میگرن همی‌پلژی معمولاً در نوجوانی بین سنین ۱۲ تا ۱۷ سال است و با افزایش سن، شدت و تعداد حملات کاهش می‌یابد.

3.    میگرن قاعدگی

میگرن قاعدگی نوعی سردرد هورمونی است که دقیقاً با نوسانات هورمونی زنان مرتبط است و معمولاً با کاهش سطح استروژن قبل از پریود ایجاد می‌شود.

برخلاف انواع معمولی این نوع سردرد، که زمان وقوع آن غیرقابل پیش‌بینی است، میگرن قاعدگی قابل پیش‌بینی است و بیشتر در همان دوره زمانی رخ می‌دهد.

معمولاً یک‌طرفه و ضربان‌دار است و با حساسیت به نور، صدا و بو، تهوع، سرگیجه و خستگی همراه است.

4.    میگرن بدون سردرد (میگرن خاموش)

به آن میگرن خاموش یا آسفالژیک نیز گفته می‌شود. در آن علائم عصبی مانند اختلالات بینایی، تهوع، حساسیت به نور و صدا، بدون درد سر ظاهر می‌شوند.

ممکن است با علائمی مانند تاری دید، نقاط درخشان، یا اختلالات حسی همراه باشد. تشخیص آن ممکن است دشوار باشد و نیاز به ارزیابی دقیق بالینی دارد.

5.    میگرن در کودکان (میگرن شکمی)

میگرن در کودکان همان بیماری است که در بزرگسالان دیده می‌شود، اما نشانه‌ها و الگوی آن کمی متفاوت است. در کودکان معمولاً درد، هر دو سمت سر را درگیر می‌کند و مدت حمله‌ها کوتاه‌تر از بزرگسالان است.

علائم رایج شامل درد ضربان‌دار، تهوع، استفراغ، سرگیجه، حساسیت به نور و صدا و گاهی مشکلات بینایی مانند دیدن لکه یا نورهای چشمک‌زن است.

میگرن کودکان اغلب تکرارشونده است و دو نوع اصلی دارد؛ میگرن بدون اورا و میگرن همراه با اورا که نشانه‌های هشداردهنده پیش از حمله را شامل می‌شود.

6.    میگرن شبکیه‌ای (میگرن چشمی)

میگرن شبکیه‌ای یا چشمی بر یک چشم تأثیر می‌گذارد و باعث اختلالات بینایی موقت و سردرد می‌شود.

برخلاف میگرن با اورا که هر دو چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در این نوع، فقط یک چشم درگیر است و درد معمولاً پشت همان چشم ایجاد می‌شود.

علائم بینایی شامل نقاط کور، خطوط یا الگوهای موج‌دار و نورهای چشمک‌زن است که معمولاً ۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشند و سپس بینایی به‌حالت عادی باز می‌گردد.

سردرد ممکن است قبل، حین یا بعد از اختلال بینایی رخ دهد. این میگرن نادر است و عوامل ژنتیکی و اختلالات جریان خون شبکیه در بروز آن نقش دارند.

7.    استاتوس میگرینوزوس (میگرن وضعیتی)

نوعی میگرن شدید و طولانی است که بیش از ۷۲ ساعت طول می‌کشد و علائم آن مشابه نوع معمولی است، اما شدت و مدت آن بسیار بیشتر است. توانایی عملکرد روزمره را به‌شدت مختل می‌کند و می‌تواند منجر به کم‌آبی، اختلال خواب و افسردگی شود.

متاسفانه علل بروز دقیق آن مشخص نیست؛ اما ضایعات سر، عفونت‌های ویروسی، استفاده نادرست از دارو یا تأخیر در مصرف آن می‌تواند در بروز این وضعیت نقش داشته باشد.

سندروم مویا مویا یکی از اختلالات نادر و پیچیده عروقی است که با تنگی تدریجی شریان‌های اصلی مغز همراه است و باعث تشکیل شبکه‌ای از رگ‌های کوچک و شکننده به‌عنوان مسیرهای جایگزین خون‌رسانی می‌شود. این وضعیت می‌تواند به سکته مغزی، ضعف حرکتی، سردرد و اختلالات شناختی منجر شود و تشخیص و درمان آن اغلب چالش‌برانگیز است.

با وجود اینکه این بیماری شیوع کمی دارد، آگاهی از علائم، علل احتمالی و روش‌های درمان آن برای پیشگیری از عوارض جدی اهمیت زیادی دارد. در این متن به بررسی کامل بیماری مویا مویا خواهیم پرداخت تا دیدگاهی جامع و علمی درباره این بیماری نادر داشته باشید.

سندروم مویا مویا چیست؟

سندروم مویا مویا یک بیماری مزمن و پیش‌رونده عروقی مغز است که با تنگی تدریجی شریان‌های اصلی مغزی، به‌ویژه شریان کاروتید داخلی و حلقه ویلیس، شناخته می‌شود.

این وضعیت باعث تشکیل شبکه‌ای از رگ‌های جانبی شکننده می‌شود که در تصویربرداری به‌شکل دود دیده می‌شوند. این رگ‌ها، تلاش مغز برای جبران کم‌خونی مزمن را نشان می‌دهند.

این سندرم ممکن است به‌صورت تکی یا در کنار دیگر مشکلات عصبی یا غیرعصبی بروز کند.

جالب است بدانید که این بیماری در آسیای شرقی شایع‌تر است و در زنان کمی بیشتر دیده می‌شود.

علائم سندرم مویا مویا چیست؟

علائم بیماری مویا مویا معمولاً ناشی از کاهش جریان خون به مغز هستند و اغلب با سکته یا حملات ایسکمیک گذرا آغاز می‌شوند. بیماران ممکن است دچار علائم و مشکلاتی مانند موارد زیر شوند:

• ضعف یا فلج یک‌طرفه بدن
• سردرد
• تشنج
• حرکات غیرارادی
• اختلال در حافظه، یادگیری و تمرکز
• خون‌ریزی مغزی
• آنوریسم
• تأخیر در رشد کودکان

این علائم بسته به‌ شدت تنگی عروق و میزان آسیب مغزی متفاوت است و نیازمند بررسی دقیق با تصویربرداری‌های مغزی و الکتروانسفالوگرام (نوار مغزی) می‌باشند.

عوامل بروز بیماری مویا مویا

علت دقیق ابتلای بیماران به مویا مویا هنوز ناشناخته است، اما شواهد نشان می‌دهد که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل اکتسابی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

دانشمندان جهش در ژن vh RNF213  را با این بیماری مرتبط دانسته‌اند و در برخی خانواده‌ها بروز خانوادگی آن را نشان داده‌اند.

 علاوه‌بر عوامل ارثی، التهاب یا عفونت نیز می‌تواند زمینه‌ساز این اختلال باشد.

در مواردی، بیماری مویا مویا همراه با بیماری‌های دیگر ظاهر می‌شود؛ مانند سندرم داون، کم‌خونی داسی‌شکل، نوروفیبروماتوز نوع ۱، بیماری گریوز و تصلب شرایین.

بیشتر بخوانید: سی تی آنژیوگرافی قلب

عوارض و خطرات سندروم مویا مویا

عوارض سندرم مویا مویا بیشتر به پیامدهای ناشی از سکته‌های مکرر مربوط می‌شود.

همان‌طورکه در بخش علائم نیز اشاره کردیم؛ این بیماری می‌تواند منجر به فلج یا ضعف اندام‌ها، مشکلات بینایی، اختلالات گفتاری و حرکتی شود.

همچنین، به‌دلیل آسیب مداوم به بافت مغز، احتمال بروز صرع، تأخیر در رشد ذهنی و حرکتی و در موارد شدید، آسیب دائمی مغزی وجود دارد.

این عوارض نه‌تنها کیفیت زندگی فرد را کاهش می‌دهند، بلکه در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، خطر ناتوانی‌های طولانی‌مدت را نیز به‌همراه دارند.

تشخیص سندروم مویا مویا

تشخیص بیماری مویا مویا به‌دلیل نادر‌بودن و علائم مشابه با دیگر بیماری‌های عصبی می‌تواند دشوار باشد.

پزشک ابتدا براساس شرح حال و معاینه بالینی به این بیماری مشکوک شده و سپس از روش‌های تصویربرداری برای تأیید تشخیص استفاده می‌کند.

آنژیوگرافی مغزی به‌عنوان استاندارد طلایی تشخیص، با تزریق ماده حاجب و تصویربرداری اشعه ایکس، تنگی عروق و شبکه رگ‌های جانبی را نشان می‌دهد.

علاوه‌بر آن، ام آر آی مغز و ام آر آنژیوگرافی برای بررسی میزان آسیب مغزی و نقشه‌برداری از جریان خون به‌کار می‌روند.

تشخیص افتراقی نیز اهمیت دارد، زیرا این بیماری همان طور که گفتیم، می‌تواند همراه با اختلالاتی مانند کم‌خونی داسی‌شکل بروز کند.

جهت انجام تصویربرداری‌های پزشکی می‌توانید به صورت آنلاین نوبت خود را از مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو دریافت کنید:

آیا می‌توان از بروز بیماری مویا مویا جلوگیری کرد؟

متاسفانه نمی‌توانیم روش پیشگیری قطعی برای سندرم مویا مویا ذکر کنیم!

می‌توان با شناسایی زودهنگام و مدیریت مناسب، از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد.

درمان‌های جراحی و دارویی به‌ویژه در مراحل اولیه، نقش مهمی در کاهش خطر سکته‌های ایسکمیک و خون‌ریزی دارند.

پایبندی بیمار به پیگیری‌های دوره‌ای، انجام تصویربرداری‌ها، مصرف داروهای تجویزشده و رعایت توصیه‌های پزشک نیز بسیار حیاتی است.

کنترل فشار خون، ترک سیگار، مدیریت وزن و تنظیم چربی خون نیز به کاهش خطر حوادث مغزی کمک می‌کند.

آموزش بیماران و خانواده‌ها درباره علائم هشداردهنده و اهمیت مداخله به‌موقع، کلید پیشگیری از آسیب‌های جبران‌ناپذیر است.

روش‌های درمان بیماری مویا مویا

درمان سندروم مویا مویا بر توقف روند تنگی عروق متمرکز نیست، بلکه هدف آن کاهش علائم، جلوگیری از سکته‌های بیشتر و بهبود خون‌رسانی به مغز است. درمان‌ها به‌شرح زیر هستند.

درمان‌های غیرجراحی

در مرحله نخست، پزشک داروهای ضدانعقاد برای جلوگیری از لخته‌شدن خون تجویز کند.

همچنین داروهای ضدتشنج برای کنترل تشنج و صرع و در برخی موارد مسدودکننده‌های کانال کلسیم برای کاهش سردرد کاربرد دارند.

درمان‌های جراحی

جراحی بازسازی عروق (Revascularization) به‌عنوان مؤثرترین روش درمان مطرح است. این جراحی می‌تواند به‌صورت مستقیم با ایجاد بای‌پس عروقی، غیرمستقیم یا ترکیبی انجام شود تا خون‌رسانی به بافت مغز بهبود یابد.

توان ‌بخشی

توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی پس از حملات برای کاهش ناتوانی‌های حرکتی و شناختی ضروری است.

مننژیت (Meningitis) که در فارسی به آن سرسام یا آماس سر هم گفته می‌شود، به التهاب غشاهای محافظ مغز و نخاع (مننژ) گفته می‌شود. این غشاها نقش حیاتی در حفاظت و پشتیبانی از سیستم عصبی مرکزی دارند و التهاب آن‌ها می‌تواند به‌دلیل عوامل عفونی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها یا علل غیرعفونی مانند سرطان، آسیب‌های سر یا مصرف برخی داروها ایجاد شود.

اهمیت بالینی مننژیت به‌دلیل سیر سریع پیشرفت، بروز عوارض عصبی پایدار و حتی مرگ‌ومیر بالا است.

ما در این متن، التهاب مننژ را براساس منابع نظر بررسی کرده و علائم، عوامل، تشخیص، پیشگیری و درمان این بیماری را بررسی می‌کنیم.

مننژیت چیست؟

مننژیت یکی از مهم‌ترین عفونت‌های دستگاه عصبی مرکزی است که به دلیل التهاب پرده‌های مننژ مغز و نخاع رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند منشأ ویروسی، باکتریایی، قارچی یا انگلی داشته باشد و بسته به عامل ایجادکننده، شدت و پیامدهای متفاوتی را به‌همراه دارد.

التهاب مننژ خطرناک است و در صورت درمان‌نشدن می‌تواند منجر به سپسیس، ضایعه مغزی و آسیب دائمی به مغز و اعصاب شود.

انواع مننژیت

انواع مننژیت براساس علت یا مدت بیماری دسته‌بندی می‌شوند. مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

• باکتریایی (حاد و تهدیدکننده حیات)
• ویروسی (شایع‌تر و معمولاً خفیف‌تر)
• قارچی
• انگلی (مانند مننژوانسفالیت ائوزینوفیلیک)
• آمیبی اولیه
• آسپتیک یا دارویی

هریک از این گونه‌ها شدت و پیامد متفاوتی دارند و تشخیص سریع آن‌ها اهمیت بالایی در درمان دارد.

علائم مننژیت چیست؟

علائم را می‌توان به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم کرد. این علائم در کودکان، نوزادان و بزرگ‌سالان می‌توانند متفاوت باشند و همیشه به‌صورت کامل بروز نمی‌کنند.

علائم اولیه

در مراحل آغازین بیماری ظاهر می‌شوند. اغلب شبیه علائم بیماری‌های شایع‌تر مثل آنفلوآنزا هستند.

این علائم هنوز اختصاصی و واضح نشده‌اند و ممکن است باعث اشتباه در تشخیص شوند؛ مانند:

• شروع ناگهانی تب بالا
• سردرد شدید
• خشکی یا سفتی گردن
• تهوع یا استفراغ
• بی‌اشتهایی یا ناتوانی در خوردن و نوشیدن
• خواب‌آلودگی شدید یا مشکل در بیدارشدن
• حساسیت به نور
• تحریک‌پذیری یا گریه مداوم در نوزادان
• کندی حرکتی یا بی‌حالی غیرمعمول

علائم ثانویه

در ادامه و با پیشرفت بیماری بروز می‌کنند. آن‌ها معمولاً شدید، اختصاصی‌ و هشداردهنده‌تر هستند.

• گیجی، کاهش تمرکز یا تغییر وضعیت ذهنی
• تشنج
• لکه‌های پوستی قرمز یا بنفش که با فشار محو نمی‌شوند
• سردی دست و پا
• رنگ‌پریدگی، پوست لکه‌دار یا غیرطبیعی (مشخص‌تر در نواحی کف دست، کف پا، ملتحمه و سقف دهان)
• تنفس سریع
• درد مفصل و عضله
• برجستگی ملاج (فونتانل) در نوزادان
• سفتی غیر عادی بدن یا شل‌بودن بیش‌ازحد
• گریه زیر و تیز در شیرخواران

عوامل بیماری مننژیت مغزی

شایع‌ترین علت مننژیت مغزی عفونت‌های ویروسی است که معمولاً خفیف‌ترند و توسط انتروویروس‌ها، ویروس هرپس، HIV یا اوریون ایجاد می‌شوند.

التهاب مننژ باکتریایی از خطرناک‌ترین انواع است و به‌وسیله باکتری‌هایی چون استرپتوکوک پنومونیه، نایسریا مننژیتیدیس، هموفیلوس آنفلوانزا و لیستریا مونوسیتوژنز رخ می‌دهد. این نوع می‌تواند از راه جریان خون، عفونت گوش یا سینوس و حتی شکستگی جمجمه به مننژها منتقل شود.

التهاب مننژ قارچی در افراد با ضعف ایمنی، شایع‌تر است و اغلب ناشی از قارچ‌هایی مانند کریپتوکوک است. عوامل دیگری مانند انگل‌ها (مننژیت ائوزینوفیلیک یا آمیبی)، سل (مننژیت توبرکولوزی) و حتی واکنش‌های دارویی، آلرژی و برخی سرطان‌ها نیز در بروز التهاب مننژ نقش دارند.

چه بیماری‌هایی بر اثر مننژیت بروز می‌کنند؟

التهاب مننژ در صورت درمان‌نشدن یا تأخیر در درمان، می‌تواند عوارض جدی و حتی تهدیدکننده حیات به‌همراه داشته باشد. از مهم‌ترین بیماری‌ و مشکلاتی که بر اثر آن بروز می‌کنند، می‌توان به مشکلات زیر اشاره کرد:

• کاهش یا از دست‌دادن شنوایی
• اختلالات بینایی
• هیدروسفالی
• مشکلات حافظه و تمرکز
• ناتوانی‌های یادگیری
• در برخی موارد آسیب دائمی مغز
• تشنج‌های مکرر (صرع)،
• اختلال در تعادل و حرکت
• مشکلات رفتاری
• نارسایی کلیه
• سپسیس
• آرتریت و مشکلات مفصلی و استخوانی در موارد نادر

در مجموع، حدود یک‌سوم از بازماندگان مننژیت باکتریایی با یک یا چند عارضه دائمی روبه‌رو می‌شوند و در حدود 10% موارد بیماری می‌تواند مرگ‌آور باشد.

بیشتر بخوانید: سکته مغزی

تشخیص مننژیت مغزی

تشخیص مننژیت معمولاً با ترکیبی از معاینه بالینی، پرسش درباره علائم و انجام آزمایش‌های تخصصی انجام می‌شود.

معاینه بالینی و تاریخچه پزشکی به پزشک کمک می‌کند تا نشانه‌های التهاب مننژ و ریسک‌های احتمالی را شناسایی کند. آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• نمونه ‌برداری از بینی یا گلو: با استفاده از سواب، نمونه‌ای از مخاط گرفته شده و برای شناسایی عفونت آزمایش می‌شود.
• پونکسیون کمری: با ورود سوزن به ناحیه کمر، مایع مغزی نخاعی جمع‌آوری می‌شود و وجود باکتری، ویروس یا قارچ بررسی می‌شود. این آزمایش که نوعی مهم از آزمایش مایع مغزی نخاعی شناخته می‌شود، قبل از شروع آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود.
• آزمایش خون: نمونه خون برای شناسایی عفونت و تعیین مسیر درمان گرفته می‌شود.
• تصویربرداری مغز: به وسیله ام آر آی مغز و سی تی اسکن مغزی، التهاب یا آسیب مغز بررسی می‌شود.
• نمونه مدفوع: برای شناسایی عوامل عفونی

جهت تشخیص مننژیت می‌توانید به صورت آنلاین نوبت خود را از مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو دریافت کنید:

کنترل و درمان مننژیت

درمان التهاب مننژ بسته به ‌نوع آن متفاوت است. به‌عنوان مثال، آنتی‌بیوتیک‌ها در عفونت‌های باکتریایی و داروهای ضدویروس در عفونت ویروسی تجویز می‌شوند. به‌عبارت دیگر، قدم اول در درمان مننژیت مغزی، تشخیص علت است.

آنتی‌بیوتیک‌ها

برای مننژیت باکتریایی ضروری هستند و معمولاً از طریق تزریق وریدی تجویز می‌شوند.

نوع آنتی‌بیوتیک بستگی به باکتری عامل دارد و گاهی حتی قبل از تشخیص دقیق، آنتی‌بیوتیک‌ها با طیف‌گسترده برای بیمار شروع می‌شوند.

داروهای ضدویروس

در موارد خاص ویروسی، مانند التهاب مننژ ناشی از ویروس هرپس یا آنفلوآنزا، از داروهای ضدویروس برای کنترل عفونت استفاده می‌شود.

داروهای ضدقارچ

این داروها برای انواع قارچی این بیماری کاربرد دارند و معمولاً پس از تأیید آزمایشگاهی تجویز می‌شوند. آن‌ها می‌توانند از رشد قارچ جلوگیری کرده و سبب بهبود شوند.

کورتیکواستروئیدها

داروهایی برای کاهش التهاب و تورم مغز استفاده می‌شوند و ممکن است خطر تشنج و سایر عوارض را کاهش دهند. به‌عبارت دیگر این داروها، به‌شکل مکمل با داروهای دیگر استفاده می‌شوند.

سایر اقدامات درمانی شامل موارد زیر هستند:

• داروهای مسکن و ضدتهوع: برای کاهش تب، درد و تهوع ناشی از مننژیت کاربرد دارند و به خواب بیمار کمک می‌کنند.
• مایعات و اکسیژن وریدی: مایعات برای پیشگیری از کم‌آبی و حفظ عملکرد بدن تجویز می‌شوند. در موارد شدید، اکسیژن برای کمک به تنفس استفاده می‌شود.

پیشگیری از مننژیت مغزی

پیشگیری از مننژیت مغزی شامل اقدامات شخصی و دارویی است که خطر ابتلا و انتشار بیماری را کاهش می‌دهند.

واکسیناسیون مؤثرترین روش پیشگیری است که برای کودکان و بزرگ‌سالان توصیه می‌شوند.

رعایت بهداشت فردی مانند شست‌وشوی مرتب دست‌ها، پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه و ضدعفونی سطوح پرتماس، از انتقال عفونت جلوگیری می‌کند.

همچنین برای پیشگیری، افراد باید از مصرف آب و غذاهای آلوده، شیر و محصولات غیرپاستوریزه و تماس با ناقلان بیماری خودداری کنند. در صورت تماس نزدیک با فرد مبتلا به مننژیت باکتریایی، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک را به‌شکل پیشگیرانه تجویز کند تا از ابتلا جلوگیری شود.

آیا بیماری مننژیت در بزرگ‌سالان کشنده است؟

بله، مننژیت به‌ویژه نوع باکتریایی آن در بزرگسالان می‌تواند کشنده باشد و در صورت عدم درمان سریع منجر به سپسیس، آسیب مغزی یا مرگ شود.

تا به حال شده بعد از یک خواب طولانی، با احساس خستگی و کاملاً بی‌انرژی از خواب بیدار شوید، انگار که حتی یک لحظه هم واقعاً نخوابیده‌اید؟ این تجربه، ناشی از حالتی به نام ذهن بیدار در خواب است؛ وضعیتی که در آن مغز باوجود خواب همچنان در سطحی از هوشیاری باقی می‌ماند.

در این متن به بررسی پدیده کمتر شناخته شده ذهن بیدار یا احساس بیداری در خواب می‌پردازیم و و راهکارهایی برای درمان آن در اختیارتان قرار می‌دهیم.

ذهن بیدار در خواب چیست؟

ذهن بیدار در خواب یا احساس بیداری در خواب، حالتی که بدن انسان به خواب می‌رود، اما ذهن همچنان در حال فعالیت و نوعی بیداری باقی می‌ماند.

پژوهشی که در سال‌های اخیر منتشر شده نشان می‌دهد افرادی که دچار بی‌خوابی هستند، معمولاً با چنین حالتی مواجه می‌شوند. در حالت طبیعی، مغز هنگام خواب به‌تدریج از سطح آگاهی فاصله می‌گیرد و وارد مرحله‌ای از خاموشی می‌شود. اما در افرادی که بی‌خوابی دارند، این روند به‌درستی عمل نمی‌کند.

در این مطالعه، الگوهای خواب افراد دارای بی‌خوابی با کسانی که خواب طبیعی داشتند، مقایسه شده است. نتایج آزمایش‌های خواب نشان می‌داد که هر دو گروه واقعاً خواب بوده‌اند. با این حال، افراد بدخواب همچنان احساس می‌کردند که در تمام طول شب به‌خواب نرفته‌اند. بررسی فعالیت مغزی این افراد نشان داد که نواحی مرتبط با آگاهی و هوشیاری حتی هنگام خواب، بیش‌ازحد فعال بوده است.

در مقابل، افرادی که دچار بی خوابی نبودند نیز در همین نواحی مغزی فعالیت‌هایی داشتند، اما برخلاف گروه اول، آن‌ها احساس خواب واقعی و عمیق را گزارش کرده بودند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که در افراد بی‌خواب، مغز نمی‌تواند به‌طور کامل وارد حالت استراحت شود و فرد احساس بیداری در خواب را تجربه می‌کند.

چه عواملی احساس بیداری در خواب را تشدید می‌کند؟

برخی از مهم‌ترین عواملی که در ایجاد ذهن بیدار در خواب نقش دارند، عبارتند از:

اضطراب و فشار روانی

یکی از مهم‌ترین عواملی که تمرکز ذهن را بر هم می‌زند و مانع ورود به خواب عمیق شود، عواملی مانند اضطراب یا تنش‌های ذهنی است.

زمانی‌ که در رختخواب به نگرانی‌های روزمره و مسئولیت‌های زندگی فکر می‌کنید، بدن شما شروع به ترشح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول می‌کند. این وضعیت به کاهش ترشح ملاتونین (هورمون اصلی تنظیم‌کننده خواب) منجر می‌شود و بدن را در حالت هشدار و آماده‌باش نگه می‌دارد؛ در نتیجه، با احساس بیداری در خواب مواجه می‌شوید.

تاثیر داروها

اگر به تازگی مصرف داروی خاصی را شروع کرده‌اید و با انواع اختلال خواب روبرو هستید، باید به اثرات جانبی آن دارو توجه کنید.

برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی، کورتون‌ها و کنترل فشار خون، الگوی طبیعی خواب را مختل می‌کنند. حتی مسکن‌های رایج نیز گاهی حاوی کافئین هستند که مانع خواب شبانه می‌شود.

دمای نامناسب اتاق خواب

اگر اتاق خواب بیش از حد گرم یا سرد باشد ممکن است خوابتان سبک شود و با احساس بیداری در خواب مواجه شوید.

بدن برای ورود به خواب عمیق نیاز دارد که دمای درونی‌اش کمی پایین بیاید. به‌همین دلیل، متخصصان خواب توصیه می‌کنند فضای اتاق کمی خنک باشد تا این فرایند طبیعی راحت‌تر اتفاق بیفتد.

مصرف بیش از حد قند

خوردن مواد غذایی شیرین به‌خصوص در ساعات پایانی شب تاثیر منفی بر خواب دارد.

بالا رفتن ناگهانی قند خون به افزایش انرژی منجر می‌شود؛ افت سریع قند خون نیز می‌تواند باعث اختلال در مراحل طبیعی خواب شود. نتیجه این چرخه، بیداری‌های مکرر در طول شب و ذهن بیدار در خواب است.

خستگی شدید

درست برخلاف آنچه تصور می‌شود، خستگی زیاد همیشه منجر به خواب بهتر نمی‌شود. خستگی مفرط، بدن و ذهن را درگیر حالتی از بی‌قراری می‌کند. این نوع خستگی که گاهی ناشی از استرس، تغذیه نامناسب یا کم‌آبی بدن است موجب شود که ذهن همچنان فعال باقی بماند و نتواند وارد فاز استراحت شود. در نتیجه، فرد علی‌رغم خستگی با احساس بیداری در خواب مواجه می‌شود.

استفاده بیش‌ازحد از موبایل و تبلت

یکی از عوامل مهمی که خواب شبانه را بر هم می‌زند، وابستگی زیاد به گوشی‌ها و تبلت است.

نور آبی‌ که از صفحه‌ این دستگاه‌ها ساطع می‌شود، ترشح ملاتونین را کاهش می‌دهد. همچنین محتوایی که شب‌ها در گوشی یا تبلت می‌بینید، مغز را تحریک می‌کند و حالت ذهن بیدار در خواب را تشدید می‌سازد.

جهت تشخیص اختلال خواب خود می توانید به مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو مراجعه کنید:

برای درمان ذهن بیدار در خواب چه مواردی را رعایت کنیم؟

• هر شب تقریباً در یک ساعت مشخص بخوابید و بیدار شوید؛ خواب نامنظم کیفیت خواب را کاهش می‌دهد.
• حداقل یک ساعت پیش از خواب استفاده از موبایل، لپ‌تاپ و تبلت را متوقف کنید. نور آبی و محتوای هیجانی ذهن را بیدار نگه می‌دارد.
• اگر خواب‌تان نمی‌برد به جای این‌که در رختخواب غلت بزنید، بلند شوید و در محیطی کم‌نور چند دقیقه تمرین تنفس انجام دهید.
• محیط خواب خیلی گرم، فرآیند خواب را مختل می‌کند. دمای متعادل و جریان هوای تازه به کیفیت خواب کمک می‌کند.