میکروسفالی یک بیماری مربوط به رشد عصبی است که در آن دور سر نوزاد کوچکتر از حد انتظار برای سن و جنس اوست. ازآنجاکه اندازه جمجمه مستقیماً با حجم و روند رشد مغز مرتبط است، هر اختلال در تکامل مغز میتواند به کاهش قابل توجه اندازه سر منجر شود.
میکروسفالی ممکن است بهصورت منفرد دیده شود یا همراه با سایر ناهنجاریهای مادرزادی باشد.
تشخیص آن معمولاً با اندازهگیری دور سر و مقایسه با نمودارهای استاندارد انجام میشود.
انواع میکروسفالی
بیماری میکروسفالی به دو دسته اصلی تقسیم میشود:
- میکروسفالی اولیه (مادرزادی): از زمان تولد وجود دارد و معمولاً در اواخر سونوگرافیهای بارداری قابل مشاهده است.
- میکروسفالی ثانویه (اکتسابی): پس از تولد بروز میکند؛ یعنی سر نوزاد در ابتدا اندازه طبیعی دارد اما با رشدنکردن مناسب مغز، دور سر از حد انتظار عقب میماند.
دو الگوی توصیفی نیز وجود دارد:
- میکروسفالی ایزوله: تنها نشانه، کوچکبودن دور سر است.
- میکروسفالی سندرومیک: کوچکبودن سر همراه با سایر ناهنجاریها یا سندرمهای ژنتیکی دیده میشود.
علت دچار شدن نوزاد به میکروسفالی چیست؟
بهطورکلی میکروسفالی زمانی ایجاد میشود که رشد مغز مختل شود. عوامل ژنتیکی یکی از دلایل شناختهشده هستند و برخی سندرمها مانند سندرم داون با این وضعیت همراهاند.
کمبود اکسیژن در مغز جنین، عفونتهای دوران بارداری مثل توکسوپلاسموز، روبلا، سیتومگالوویروس و زیكا نیز میتوانند روند تکامل مغز را مختل کنند.
قرارگرفتن جنین در معرض الکل، داروهای مضر یا مواد سمی، سوءتغذیه مادر یا نوزاد و اختلالی مانند کرانیوسینوستوز (بستهشدن زودرس درزهای جمجمه) از دیگر عوامل موثر هستند.
علائم میکروسفالی چیست؟
میکروسفالی در درجه اول با دور سر کوچکتر از حد طبیعی برای سن و جنس کودک شناخته میشود.
در این حالت دور سر کودک در مقایسه با نمودارهای استاندارد رشد بهطور قابل توجهی کمتر است.
در موارد شدید، پیشانی ممکن است حالت شیبدار داشته باشد.
علاوهبر این، اختلال در رشد مغز میتواند مجموعهای از علائم دیگر ایجاد کند. برخی از این علائم عبارتاند از:
- تاخیرهای تکاملی در صحبتکردن، نشستن، راهرفتن
- مشکلات شناختی
- اختلالات تعادل و هماهنگی
- تشنج
- مشکلات بینایی یا شنوایی
- دشواری در تغذیه
عمر کودکان مبتلا به میکروسفالی چقدر است؟
طول عمر کودکان مبتلا به میکروسفالی به شدت اختلال و علت زمینهای بیماری آنها بستگی دارد. در موارد خفیف، یعنی زمانی که تنها دور سر کوچک است و مشکلات عصبی جدی دیده نمیشود، کودک معمولاً میتواند عمر طبیعی داشته باشد.
اما در میکروسفالیهای متوسط و شدید، احتمال بروز تشنجهای مکرر، اختلالات تنفسی، مشکلات تغذیه و ناتوانیهای شدید بیشتر است. این عوامل میتوانند طول عمر را کاهش دهند.
در نوع سندرومیک یا ژنتیکی نیز پیشآگهی اغلب ضعیفتر است و کودک طول عمر زیادی نخواهد داشت.
بیشتر بخوانید: آتروفی مغز چیست؟
تشخیص میکروسفالی
بهطورجامع، تشخیص میکروسفالی نیازمند ارزیابی دقیق و چندمرحلهای است. روشهای تشخیصی بهطور کلی به دو مرحله قبل و بعد از تولد تقسیم میشوند.
1. ارزیابی بالینی و اندازهگیری سر
پس از تولد، پزشک دور سر نوزاد را اندازهگیری میکند و با نمودارهای استاندارد رشد مانند CDC یا WHO مقایسه میکند. اندازهگیریهای مکرر در طول زمان به تعیین روند رشد کمک میکند.
2. سونوگرافی دوران بارداری
تشخیص میکروسفالی در بارداری معمولاً در اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم امکانپذیر است. سونوگرافی میتواند کاهش رشد مغز یا دیگر ناهنجاریهای مغزی را شناسایی کند.
3. تصویربرداری مغزی
در صورت تاخیرهای تکاملی یا شک به اختلالات همراه، ام آر آی مغز یا سی تی اسکن مغزی انجام میشود. این تصویربرداریها کمک میکند ساختار مغز به طور کامل بررسی شده و بیماریهایی مانند میکروسفالی، ماکروسفالی و هیدروسفالی یا سایر اختلالات عصبی شناسایی شوند.
4. آزمایشهای خونی و ژنتیکی
آزمایشهای خون و ادرار، تستهای TORCH برای عفونتهای جنینی و بررسیهای کروموزومی مانند کایروتایپ یا Micro-array برای شناسایی عوامل ژنتیکی یا سندرمی به کار میروند.
جهت تشخیص میکروسفالی میتوانید به صورت آنلاین نوبت خود را از مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو دریافت کنید:
راههای درمان میکروسفالی
درمان میکروسفالی عمدتاً حمایتی و متکی بر مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی است؛ زیرا هیچ درمان قطعی برای اصلاح اندازه سر یا بازگرداندن رشد مغز وجود ندارد.
روشهای کنترلی و درمانی مختلفی که در ادامه میگوییم براساس نیازهای هر کودک و شدت اختلال تعیین میشوند.
توانبخشی حرکتی و فیزیکی
فیزیوتراپی و کاردرمانی به کودکان کمک میکند تا مهارتهای حرکتی پایه را بیاموزند. این مهارتها شامل نشستن، ایستادن، راهرفتن، هماهنگی و تعادل است.
گفتاردرمانی و توانبخشی شناختی
اگر کودک با تاخیر در گفتار یا مشکلات یادگیری مواجه باشد، گفتاردرمانی و برنامههای آموزشی ویژه میتوانند مهارتهای ارتباطی و شناختی را تقویت کنند.
درمان دارویی
برای کنترل عوارضی مانند تشنج یا بیشفعالی، داروهای مناسب توسط پزشک تجویز میشوند تا کیفیت زندگی کودک افزایش یابد.
مراقبت تغذیهای
برنامههای تغذیهای ویژه برای کودکانی که مشکلات بلع یا سوءتغذیه دارند، ضروری است.
مدیریت بیماریهای همراه
در صورت وجود اختلالات دیگر مغزی، درمان اختصاصی هر اختلال طبق نظر متخصص انجام میشود. این درمانها ممکن است شامل جراحی یا درمان دارویی باشد.
حمایت روانی و اجتماعی
حمایت خانواده و گروههای مشاوره، آموزش والدین و دسترسی به خدمات اجتماعی برای افزایش استقلال و توانمندی کودک اهمیت زیادی دارد.
خطرات و عوارض میکروسفالی بر زندگی نوزاد و کودک بیمار چیست؟
میکروسفالی میتواند بسته به شدت اختلال، مجموعهای از عوارض پایدار ایجاد کند. برخی کودکان با وجود اندازه کوچک سر، رشد قابل قبولی دارند. اما در بسیاری موارد مشکلات تکاملی مانند تاخیر در گفتار و حرکت دیده میشود.
0 Comments