ارتوپانتوموگرافی (Orthopantomography) یا به اختصار OPG که رادیوگرافی پانورامیک (رادیوگرافی پانورکس) نیز نامیده می‌شود، یک تکنیک رادیوگرافی خارج دهانی است که ابزار تشخیصی عالی در دندانپزشکی است. با عکس OPG امکان مشاهده بخش‌هایی از دهان را فراهم می‌شود که با تکنیک‌های معمولی داخل دهانی یا خارج دهانی قابل مشاهده نیستند.

در رادیوگرافی پانورامیک از دوز بسیار کمی از اشعه ایکس برای تهیه عکس opg از کل دهان استفاده می‌شود. معمولاً توسط دندانپزشکان و جراحان دهان قبل از انجام روش‌های درمانی مانند پروتز، بریس، کشیدن و ایمپلنت دندان انجام می‌شود.

رادیوگرافی پانورامیک یا OPG چیست؟

رادیوگرافی پانورامیک یا OPG یک روش تصویربرداری دوبعدی است که کل دهان شامل دندان‌ها، فک بالا و پایین و ساختارها و بافت‌های نرم اطراف آنها را در یک تصویر نمایش می‌دهد.

اگرچه فک یک ساختار منحنی ‌شکل شبیه به نعل اسب است؛ اما عکس opg یک تصویر صاف از این ساختار ایجاد می‌کند تا به خوبی جزئیات آن به‌خصوص وضعیت ریشه دندان‌ها مشخص شود. بدین‌شکل، دندانپزشک می‌تواند اطلاعات لازم را از تصویر دریافت کند.

کاربردهای رادیوگرافی پانورکس

عکس opg یک ابزار تشخیصی مهم است. زیرا نسبت به رادیوگرافی داخل دهانی،  ناحیه وسیع‌تری را پوشش می‌دهد و اطلاعات ارزشمندی در مورد سینوس‌های فک بالا، موقعیت دندان‌ها و ناهنجاری‌های استخوان فک و ساختارهای نگهدارنده آن ارائه می‌دهد.

به‌همین‌دلیل، اگر دندانپزشک قصد نصب پروتزهای کامل و جزئی دندان، بریس ارتودنسی یا ایمپلنت دندان را داشته باشد، حتماً از قبل درخواست انجام این روش تصویربرداری دندان را می‌دهد. پ

از مشکلاتی که به راحتی با مشاهده تصویر رادیوگرافی پانورکس قابل تشخیص هستند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری‎های پریودنتال
• بروز کیست در استخوان فک
• بروز تومور در استخوان فک
• سرطان دهان
• دندان نهفته ازجمله دندان عقل نهفته
• اختلالات فک مانند اختلالات مفصل گیجگاهی ‌فکی
• سینوزیت
• عفونت ریشه دندان، استخوان فک یا لثه‌ها
• شکستگی استخوان فک یا ریشه دندان
• ناهنجاری در رشدونمو دندان‌ها

آمادگی‌های لازم قبل از تهیه عکس opg

رادیوگرافی پانورامیک دندان به آمادگی خاصی نیاز ندارد.

فقط اگر احتمال بارداری شما وجود دارد، حتماً از قبل به رادیولوژیست اطلاع دهید. زیرا تابش اشعه ایکس برای جنین خطرناک است.

همچنین لازم است قبل از تصویربرداری هرگونه جواهرات، عینک یا اشیاء فلزی همراه با خود را خارج کنید.

معمولاً از شما خواسته می‌شود که یک پیش‌بند سربی نیز بپوشید تا بتوانید از بقیه بدن خود در برابر قرار گرفتن در معرض تشعشع محافظت کنید.

نحوه انجام رادیوگرافی پانورامیک چگونه است؟

ابتدا رادیولوژیست از شما می‌خواهد که در مرکز یونیت دستگاه بایستید یا بنشینید.

سپس به دقت سر شما را روی یونیت قرار داده و محکم می‌کند و یک بایت مسدودکننده را در دهان قرار می‌دهد تا مطمئن شود که دندان‌ها به درستی تراز شده‌اند.

برخلاف روش‌های قدیمی تصویربرداری از دهان که اغلب داخل دهانی بودند، مانند رادیوگرافی بایت‌وینگ، رادیوگرافی پانورامیک یک روش خارج دهانی است. یعنی برای تصویربرداری، دستگاه خارج از دهان شما قرار دارد و لوله تابش اشعه ایکس به‌صورت نیم‌دایره‌ای دور سر شما می‌چرخد.

معمولاً از یک طرف فک شروع به تابش می‌کند و به طرف دیگر ختم می‌شود تا آشکارساز بتواند یک تصویر کامل تهیه کند.

کل این روند ممکن است 12 تا 20 ثانیه طول بکشد و بعد از آن، بلافاصله می‌توانید به فعالیت‌های عادی خود بازگردید. بنابراین انجام آن بسیار آسان است.

جهت تهیه عکس opg و پانورکس می‌توانید به مراکز تصویربرداری دکتر تقی لو مراجعه کنید:

مزایا و خطرات رادیوگرافی پانورکس دندان

مهم‌ترین مزیت رادیوگرافی پانورامیک این است که به سرعت دید جامعی از کل دهان شما برای راهنمایی دندانپزشک یا جراح دهان ارائه می‌دهد. پس اگر شما یا فرزندتان به بریس ارتودنسی نیاز دارید یا دندان نهفته دارید، تهیه عکس opg دندان می‌تواند ارزشمند باشد. با توجه به اینکه پس از تصویربرداری هیچ تشعشعی در بدن شما باقی نمی‌ماند.

همچنین از این روش می‌توان برای کودکان بسیار خردسال نیز استفاده کرد، زیرا نیازی به قرار دادن فیلم در داخل دهان نیست.

البته نمی‌توان انکار کرد که قرار گرفتن مکرر در معرض اشعه ایکس، خطراتی مانند بروز سرطان به همراه دارد. همچنین احتمال ظهور انواع ناهنجاری را در جنین افزایش می‌دهد.

اخیراً نیز انجمن دندانپزشکی آمریکا گزارش کرده است که دوز اشعه ایکس مورد استفاده در روش‌های تصویربرداری داخل دهانی باید تقریبا 0.005 میلی‌سیورت باشد. این میزان در روش‌های خارج دهانی مانند رادیوگرافی پانورامیک، حدود 0.01 میلی‌سیورت است.

بنابراین، فقط باید در موارد ضروری و پس از مشورت با دندانپزشک این روش را انجام دهید.

محدودیت‌های رادیوگرافی پانورامیک

لازم است بدانید که عکس opg اطلاعات دقیقی در مورد تک تک دندان‌ها یا بافت‌های نرم دهان مانند ماهیچه‌ها ارائه نمی‌دهد. اصولاً به‌عنوان یک روش ارزیابی اولیه برای بررسی وضعیت استخوان‌های فک و دندان‌ها انجام می‌شود.

همچنین ازآنجایی‌که دهان شما منحنی‌شکل است؛ رادیوگرافی پانورامیک گاهی اوقات ممکن است یک تصویر نسبتاً تار ایجاد کند که در آن ارزیابی دقیق دندان‌ها و فک امکان‌پذیر نیست.

به‌همین‌دلیل، اگر دندانپزشک یا جراح شما به اطلاعات و جزئیات بیشتری نیاز داشته باشد، در مرحله بعد به سراغ سی تی اسکن (به ویژه عکس CBCT دندان) یا ام آر آی دهان می‌رود.